کارکردهاي تطبيق در احاديث تفسيري - صفحه 120

گفت: «و إنّ العامّة یقولون: عملها فی خمسمأة عام؛ اما عامّه می‌گویند که ساخت آن پانصد سال طول کشید».
امام پاسخ داد:
کلا، کیف؟ و الله یقول: «وَ وَحْیِنا»؛۱.
هرگز! چگونه چنین چیزی ممکن است؛ در حالی که خداوند در این باره به نوح فرمود: «کشتی را با وحی ما بساز».
گویا منظور امام این است که کلمه «وحینا» نشان می‌دهد که ساخته شدن در مدت پانصد سال، با این همه تأخیر، مناسب با کلمه «وحینا» نیست. مراد امام از «وَ وَحْیِنا» آیه 36 سوره هود است که خداوند در آن آیه به نوح ساختن کشتی را فرمان می‌دهد و می‌فرماید:
وَ اصْنَعِ الْفُلْکَ بِأَعْیُنِنا وَ وَحْیِنا.

ج . نقد تعریضی و تلویحی

گاهی اهل بیت علیهم السلام ، بدون اشاره مستقیم به نظر تفسیری دیگران، تفسیر صحیح آیات را با نگاه تصحیح و ترمیم بیان می‌کردند که این نوع از روایات تفسیری شمارگان زیادی را به خود اختصاص داده است؛ از جمله روایت سفیان بن عیینه از امام صادق علیه السلام در بار‏‏ه تفسیر «لِیَبْلُوَكُمْ أَیُّكُمْ أَحْسَنُ عَمَلاً» است که امام علیه السلام در پاسخ می‌فرماید:
لیس یعنی اکثرکم عملاً، و لکن أصوبکم عملاً و انما الاصابة خشیة الله و النیّة الصادقة و الحسنة؛۲.
منظور از «أحسن عملاً»، نه یعنی عمل بیشتر، بلکه مراد عمل بهتر است و عمل بهتر، خشیت از خدا، و نیّت صادقه و حسنه است.
کوتاه سخن آن که تعداد زیادی از روایات تفسیری امامان معصوم، به صورت محسوسی، ناظر بر روایات تفسیری دیگران است. طبیعی است که در این گونه روایات، آشنایی و شناخت روایات دیگران می‌تواند در فهم ژرف‌تر روایات معصومان ایفای نقش کند و اشاره‌های عیان و نهان موضوع را بیشتر آشکار سازد؛ حتی گاهی ممکن است پس از شناخت روایات تفسیری دیگران، فهم ما از حدیث معصوم تغییر کند.

1.. همان، ج۸، ص۲۸۰.

2.. الکافی، ج۲، ص۱۶.

صفحه از 135