کارکردهاي تطبيق در احاديث تفسيري - صفحه 121

3. تقویت مبانی اعتقادی شیعه

بی‌تردید، کسی که به تفاسیر روایی اهل سنت، نظری، هر چند گذرا، افکنده باشد اطمینان حاصل می‌کند که شمار زیادی از روایات تفسیری آنها متضمن مفاهیمی است که مبانی اعتقادی شیعه بر آن استوار شده است.
بسیاری از روایات اسباب النزول _ که در باب مناقب و فضایل اهل بیت علیهم السلام ، به ویژه امیرمؤمنان علی علیه السلام وارد شده است _ در منابع تفسیری اهل سنت یافت می‌شود.
حاکم حسکانی، جلال الدّین سیوطی، ثعلبی و دیگران، تقریباً تمامی روایاتی که شیعه در باره امیرمؤمنان ادعا می‌کند، آنان در کتاب‌های خود از طریق راویان عامه، نقل و جمع‌آوری کرده‌اند.
ارزش این روایات، افزون بر آن که حقانیت اعتقادات شیعه را اثبات می‌کند، پاسخ محکمی است بر مدعیان متعصّبی که این نوع روایات را ساخته و پرداخته شیعیان می‌دانند؛ در حالی که با مشاهده همین روایات در منابع تفسیری اهل سنت، چنین ادعایی پذیرفتنی نیست.
فایده این روایات، تنها به این مورد خلاصه نمی‏‏‌شود، بلکه این روایات، در
مواردی برداشت‌های تفسیری علمای شیعه را _ که مبتنی بر اعتقادات کلامی اهل بیت علیهم السلام است _ به روشنی تقویت و تأیید می‌کند؛ از باب نمونه، برابر اعتقاد قطعی شیعه، در میان زنان عالم، از اولین تا آخرین، کسی به منزلت صدیقه طاهره فاطمه زهراعلیها السلام نمی‏‏‌رسد. آن حضرت به طور مطلق، سرور زنان عالمین است؛ نه مریم، نه آسیه و نه هیچ مرد و زن دیگری به عظمت آن بانوی یگانه اسلام نمی‌رسد، ولی این سخن با اطلاق آیه «وَ إِذْ قالَتِ الْمَلائِكَةُ یا مَرْیَمُ إِنَّ اللهَ اصْطَفاکِ وَ طَهَّرَکِ وَ اصْطَفاکِ عَلی‏ نِساءِ الْعالَمینَ؛ ۱ هنگامی که فرشتگان گفتند: ای مریم، قطعاً خدا تو را برگزیده و از همه آلودگی‌ها پاک ساخته و از میان زنان جهان تو را برگزیده است»، سازگار نیست.
برخی از مفسران شیعه برای حلّ این ناسازگاری، ناچار شدند آیه را تقیید کنند و سیادت مریم را حمل بر زمان خودش نمایند تا برتری مطلق زهرای مرضیهعلیها السلام بر مریم با توجّه به اطلاق «وَ اصْطَفاکِ عَلی‏ نِساءِ الْعالَمینَ» مخدوش نشود، ولی برخی دیگر از استوانه‏‏های تفسیر، مانند علامه طباطبائی، اطلاق آیه را غیر قابل تخصیص دانسته و مشکل را از راه

1.. سوره آل عمران، آیه۴۲.

صفحه از 135