باشد؛ ۱ چه این که اسماعیل بن عبد الرحمان سدی برای کسب علم محضر امام باقر را درک کرده است. ۲
البته این روایات را نمیتوان به طور مستقیم به معصوم نسبت داد، ولی میتوان از آنها به عنوان یکی از ابزارهای فهم أیات استفاده کرد.
7 . امکان شناسایی بهتر اسرائیلیات
پدیده اسرائیلیات از جمله آفات روایات تفسیری است که آسیب‌های آن همچنان دامن‌گیر حوزه تفسیر است. شناسایی اسرائیلیات و تمایز آن از دیگر روایات، همواره یکی از دغدغه‌های پژوهش‌گران حوزه قرآنی بوده است.
یکی از مهم‌ترین راه شناسایی اسرائیلیات، سستی و مبتذل بودن محتوای آن است که در مقایسه با متون اصیل و پر محتوا بیشتر قابل تمییز است.
کلمات سست و موهون برخی از راویان و ناقلان اخبار آن گاه که در کنار کلمات اصیل و متین معصومان علیهم السلام ، به ویژه در موضوعاتی چون توحید، خداشناسی قرار می‌گیرد، به سرعت رنگ می‌بازد و از باب «قیاساتها معها» سستی و بی‌اعتباری آن بی‌هیچ زحمتی، بر همگان هویدا می‌شود.
علوّ مضمون و اعتلای محتوایی کلام معصوم، همان گونه که اصالت منبع و حقانیّت مطلب را می‌رساند، همین طور جایی برای عرض اندام اسرائیلیات و جعلیات نمی‌گذارد.
ملاحظه دو روایت ذیل، در کنار هم نمونه گویایی از این واقعیت است.
روایت نخست از ثقة الاسلام کلینی در باب «جوامع التوحید» در باره خداشناسی از زبان امیرمؤمنان علی علیه السلام است که گوشه‌هایی از آن چنین است:
فتبارک الله الذی لا یبلغه بعد الهمم، و لا یناله غوص الفتن، و تعالی الذی لیس له وقت معدود، و لا أجل معدود، و لا نعت محدود... الواحد الأحد الصمد الّذی لا یغیّره صروف الأزمان، و لا یتکاد صنع شیء کان... کلّ صانع شیء فمن شیء صنع، والله لامن شیء صنع ما خلق، و کلّ عالم فمن بعد جهل تعلم، و الله لم یجهل و لا یتعلّم، احاط بالأشیاء علماً قبل کونها، فلم یزدد بکونها علماً....۳.
این خطبه در خداشناسی چنان محکم و استوار است که شیخ کلینی در توصیف
1.. ر.ک: تفسیرالقرآن العظیم، ج۹، ص۳۱۳۷.
2.. رجال الطوسی، ص۱۲۴.
3.. الکافی، ج۱، ص۱۳۶.
