تعصّب‌ها، حبّ و بغض‌ها، جهل و بی خبری‌ها، حفظ آبروی برخی از افراد، چهره سازی ساختگی، فضایل تراشی، پرده پوشی بر برخی از جنایات و.‏‏.. از جمله انگیزه‌هایی بود که در پدیده تغییرات روایی، تأثیر بسزایی داشته‌اند.
متأسفانه این پدیده _ که سابقه دیرینه‌ای دارد _ حتّی در مهم‌ترین منابع اهل اسلام راه یافته است؛ به عنوان نمونه بر اساس نقل مسلم، نسایی ‏‏و ابن ماجه، شخصی از خلیفه دوم پرسید: اگر جنب شدم و دسترسی به آب نداشتم، وظیفه‌ام چیست؟ عمر پاسخ داد: نماز نخوان. عمار که در آنجا حاضر بود، دستور تیمم را که به اتفاق خلیفه از پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله شنیده بود، یادآوری کرد و بر فتوای وی اعتراض نمود.
متن روایت بر اساس نقل مسلم چنین است:
عن شعبه قال: حدّثنی الحکم، عن ذرّ عن سعید بن عبدالرحمان بن أبزی، عن أبیه: أنّ رجلاً أتی عمر فقال: إنّی أجنبت فلم أجد ماءاً، فقال عمر: لا تصلّ. فقال عمّار: أما تذکر یا امیرالمؤمنین! إذ أنا و أنت فی سریة فأجنبنا فلم نجد ماءاً فأمّا أنت فلم تصلّ و أمّا أنا فتمعکتُ فی التراب و صلّیت، فقال النبیّ صلی الله علیه وآله : إنّما یکفیک أن تضرب بیدیک الارض، ثمّ تنفخ، ثمّ تمسح بهما وجهک و کفیّک؟ فقال عمر: اتّق الله یا عمّار. قال: إن شئتَ لم أحدّث به؛^۱.
شعبه از حکم، از ذرّ، از سعید بن عبدالرحمان، از پدرش نقل کرد که مردی نزد عمر آمد و گفت: من جنب شدم و آبی نیافتم (برای نماز چه کنم؟). عمر گفت: نماز نخوان. عمار گفت: یا امیرالمؤمنین، مگر فراموش کردی روزی که من و تو در جنگی با هم بودیم و هر دو جنب شدیم و آبی نیافتیم، تو در آن روز نماز نخواندی، ولی من در خاک‌ها غلطی زدم و نمازم را خواندم (وقتی که نزد پیامبر آمدیم و ماجرا را تعریف کردیم) پیامبر فرمود: کافی بود که دو دستت را به زمین بزنی، سپس آن را به صورت و دست‌ها بکشی؟ عمر گفت: ای عمار از خدا بترس! عمار گفت: اگر می‌خواهی حرفی نمی‌زنم.
روشن است فتوا به ترک نماز در حال جنابت از خلیفه، آن هم در زمان خلافتش، توجیه پذیر نیست؛ ‏‏زیرا بر خلاف نص صریح قرآن و سنت پیامبر است.‏‏ این است که بخاری چاره کار را در حذف بخش سؤال برانگیزِ روایت دانست. وی روایت فوق را _ که از نظر سند، متن و محتوا یکی است _ بدین گونه نقل کرده است: