به طور مستقیم از زبان نازل كنندهاش شنیدهام1.
از الفت حضرت رضا علیه السلام با قرآن این كه هر سه روز یک بار تمام قرآن را تلاوت میكرده
و میفرمود:
اگر خواسته باشم كه در كمتر از سه روز قرآن را ختم كنم میتوانم، ولی هرگز هیچ آیهای را نخواندهام، مگر این كه در معنای آن اندیشیده و در باره این كه آیه در چه موضوع و در چه وقت نازل شده، فكر كردم. از این رو، هر سه روز قرآن را میخوانم، و گر نه، كمتر از سه روز، همه آن را تلاوت میكردم2.
آنچه گفته آمد، اندكی از بسیار و در حد گنجایش این مقاله بود، نه احصای آن در سیره امامان؛ كه بیرون از شمار است. در سخن و منش دیگر پیشوایان نیز با كمال وضوح دیده میشود كه همواره به قرآن دل بسته و با آن در فكر و عمل، انس مخصوص داشته و تحت تأثیر آن بودهاند. بدین جهت، دعاها و مناجاتهای اهل بیت _ كه فصل برجسته و بالندهای از فرهنگ ایشان را تشکیل میدهد _ بارزترین عرصه جلوه و ظهور قرآن كریم و منعكس كننده اوج تأثیرپذیری آن بزرگوارن از منشور جاویدان آسمانی است.
گونههای تأثیرپذیری
به طور کلی دو نوع تأثیرپذیری از قرآن در ادعیه منسوب به پیشوایان معصوم علیهم السلام دیده میشود؛ یکی تأثیرپذیری آشکار (مستقیم)، و دیگری تأثیرپذیری پنهان (غیر مستقیم).
منظور از تأثیر پذیری پنهان، آن است که امامان علیهم السلام ، با توجه به انس ویژهای که با قرآن دارند، افکار، مضامین و موضوعات را از قرآن میگیرند و در پرتو فرهنگ قرآن آنها را میپرورانند و توضیح میدهند. در نتیجه، در این نوع بهرهگیری، قرآن مجید، به طور کلی به لحاظ محتوا و گاهی ساختار، خاستگاه سلسلهای از اندیشهها و افکار و باورها در زمینه حقایق دینی قرار میگیرد که روح کلی آن از قرآن الهام گرفته و در بستر دعا، در قالب افکار و اندیشههای ناب پدیدار میگردد. در عین حال، صریحاً به قرآن مستند نمیشود. بهرهگیری دعا از قرآن بدین شیوه بسیار گسترده است و مجالی بس واسع برای بررسی میطلبد که صد البته از حوصله مقالاتی از این دست بیرون است.
اما مقصود از تأثیرپذیری مستقیم _ كه به آن میتوان اثر پذیری گزارهای هم گفت _ آن
1.بحارالانوار، ج۸۴، ص۲۴۸
2.مناقب آل ابی طالب، ج۴، ص۳۶۰.