بنا بر این، هدایت آفریدگار نسبت به آفریدههای سه نوع است. البته هر یک از این انواع نیز به نوبه خود به چند گونه تقسیم میشوند كه اجمالاً مورد بررسی قرار خواهند گرفت:
یك: هدایت عمومی همه آفریدهها
از نگاه قرآن، انواع پدیدهها، به تناسب ویژگیهای خاصّ خود، از هدایت الهی بهرهمند میشوند. این معنا در دو آیه به روشنی بیان شده است:
در سوره اعلی در توصیف خداوند سبحان آمده است:
وَ الَّذِی قَدَّرَ فَهَدَی۱؛
و آن كس كه اندازهای [قرار] داد و هدایت نمود.
یعنی خداوند سبحان كسی است كه هر آفریدهای را از نظر كمّی و كیفی به اندازهای كه متناسب با هدف آفرینش اوست، مقدّر كرده، و او را به سوی آن هدف، هدایت فرموده است.
همچنین در سوره «طه»، به نقل از حضرت موسی علیه السلام خداوند سبحان برای فرعون چنین توصیف شده است:
رَبُّنَا الَّذِی أَعْطَی كُلَّ شَیءٍ خَلْقَهُ ثُمَّ هَدَی۲؛
پروردگار ما كسی است كه به هر موجودی آفرینش (خاص) او را داده، سپس هدایت كرده است.
این آیه، تعبیر دیگری است از معنایی كه در آیه قبل بیان شده و بر این اساس، انواع پدیدهها دارای دو خصوصیتاند كه نشانه توحید است:
اوّل، در نظام آفرینش، هر چیزی خلقت و اندازه خاصّ خود را منطبق با نیازها و متناسب با حكمت آفرینش آن دارد.
دوم، انواع موجودات، اعم از جاندار و بیجان، برای رسیدن به فلسفه خلقت خود از هدایت الهی برخوردارند.
دو: هدایت همگانی افراد مكلّف
نوع دوم هدایت الهی، عبارت از هدایت عمومی همه افراد مختار و مكلّف، اعم از جنّ
