و انس، است، اما موضوع بررسی در اینجا هدایت همگانی انسان‌هاست. این نوع هدایت، در آیات فراوانی از قرآن مورد توجه قرار گرفته است؛ مانند:
إِنَّا هَدَیْنَاهُ السَّبِیلَ إِمَّا شَاكِرًا وَ إِمَّا كَفُورًا۱؛
او را به راه هدایت كردیم؛ خواه شاكر باشد (و پذیرا گردد) یا ناسپاس!
یكی از ویژگیهای این هدایت _ همان گونه كه در آیه یاد شده آمده _ این است كه میتواند مورد پذیرش مخاطب قرار گیرد و به نتیجه مطلوب برسد، یا مورد پذیرش واقع نشود و به نتیجه نرسد.
هدایتهای همگانی
هدایتهای همگانی را به سه نوع میتوان تقسیم كرد:
1 . هدایت فطری
نخستین نوع هدایت همگانی الهی، هدایت فطری است، این نوع هدایت نیز دو گونه است:
الف. هدایتِ فطری مادّی
نوع اول هدایت فطری، راهنمایی انسان، جهت تأمین نیازهای مادّی او است؛ مانند هدایت كودک نوزاد به پستان مادر. در این باره روایتی زیبا از امام علی علیه السلام نقل شده كه میفرماید:
أَیُّها المَخلوقُ السَّوِیُّ، وَ المُنشأُ المَرعِیُّ، فی ظُلُماتِ الأَرحامِ... ثُمّ أُخرِجتَ مِن مَقَرِّکَ إِلی دارٍ لَم تَشهَدها، و لَم تَعرِف سُبُلَ مَنافِعِها، فمَن هَداکَ لاِجتِرارِ الغِذاءِ مِن ثَدیِ أُمِّكَ، و عَرَّفَکَ عِندَ الحاجَةِ مَواضِعَ طَلَبِکَ و إِرادَتِکَ ؟!۲ای آفریده هماهنگ، و ای نوپدید نگهداری شده در تاریكی رَحِمها... كه پس از آن، از قرارگاهت، به سرایی كه ندیده بودی و راههای [رسیدن به] منافعش را نمیدانستی، بیرون آورده شدی! چه كسی تو را به كشیدن خوراک (شیر) از پستان مادرت راهنمایی كرد؟ و به هنگام نیاز، جایگاههای درخواست و ارادهات را به تو شناساند؟
بدیهی است هدایت انسان، در این نوع هدایت فطری، مشابه هدایت سایر موجودات
1.. سوره انسان، آیه۳.
2.. نهج البلاغة، خطبه ۱۶۳؛ بحار الأنوار، ج۶۰، ص۳۴۷، ح۳۴.
