گونه‌شناسي هدايت الهي در قرآن و حديث - صفحه 8

زنده است.۱

ب. هدایتِ فطری معنوی

دومين نوع هدايت فطري انسان، راهنمايي جهت تأمين نيازهاي معنوي است؛ بدين‏سان كه خداوند سبحان ضروري‏ترين معارف مورد نياز انسان را به صورت فطري در نهاد او قرار داده است. هر انساني با الهام فطري مي‏تواند خوب و بد، خير و شرّ، حق و باطل را تشخيص دهد. قرآن كريم به اين نوع هدايت اشاره فرموده است:
وَ نَفْسٍ وَ مَا سَوَّاهَا * فَأَلْهَمَهَا فُجُورَهَا وَ تَقْوَاهَا۲؛
سوگند به جان آدمي و آن كس كه آن را (آفريده و) منظّم ساخته، سپس فجور و تقوا (شرّ و خيرش) را به او الهام كرده است،
امام صادق عليه السلام ، در تبيين اين آيه، در روايتي مي‏فرمايد:
أي عَرَّفَها و ألهَمَها، ثُمّ خَيَّرَها فاختارَت۳؛
آن گاه نفْس را [ميان گزينش هريک از اين دو] مخيّر نمود و او صاحب اختيار شد.
در روايتي ديگر از آن حضرت، «فَأَلْهَمَهَا فُجُورَهَا وَ تَقْوَاهَا»، به شناخت حق از باطل تفسير شده است.۴
افزون بر اين، در آيه‏اي ديگر خداوند مي‏فرمايد:
و هديناه النجدين۵؛
او را به هر دو راه هدايت كرديم.
و امام صادق عليه السلام در پاسخ شخصي به نام حمزة بن محمد _ كه مقصود از اين آيه را پرسيد _ فرمود:
نَجْدُ الخَيرِ وَ نَجْدُ الشَّرِّ۶؛
راهِ نيكي و راه بدي.

1.. ر.ک: ‏دانش‏نامه عقاید اسلامی‏، ج۷، ص۳۷۸.

2.. ‏سوره شمس، آیه۷، ۸.

3.. ‏تفسیر القمی‏، ج۲، ص۴۳۴.

4.. ‏بحارالانوار، ج۲۴، ص۷۲، ح۶.

5.. سوره بلد، آیه۱۰.

6.. ‏الكافی، ج۱، ص۱۶۳، ح۴.

صفحه از 21