بررسي انتقام‌گيري خون يحيي عليه السلام از سوي بخت النصر در قرآن و روايات - صفحه 121

نتیجه، آن که از نگاه مورخان، بخت النصر قرن‏‏ها قبل از یحیی، بر بنی اسرائیل مسلط شده و باعث آوارگی و قتل و غارت به یاد ماندنی آنان شده است؛ چنان که پس از یحیی نیز، دو باره یک مهاجم خارجی و این بار رومی، بر آنان مسلط شده و فجایعی را برای بنی اسرائیل به بار آورده است.

داستان بخت النصر در قرآن کریم

پیش از نزول قرآن، اطلاعات مربوط به داستان زندگی انبیا و حوادث مربوط به آنها، مانند فراز و نشیب‏‏های بنی اسرائیل، در بین یهودیان و مسیحیان پیوسته در گردش بود و به دنبال آن، به میان دیگر مردمان مرتبط با آنان، مثل اعراب حجاز نیز کشیده می‏شد. از این رو، به هنگام بعثت پیامبر صلی الله علیه وآله مخاطبان نخستین اسلام، یعنی اعراب، اطلاعات اجمالی از داستان‏های انبیای بنی اسرائیل و حوادث مربوط به آنان را در ذهن داشتند.
آگاهی اجمالی اعراب و اطلاعات تفصیلی یهودیان و مسیحیان در همسایگی آنها را باید به عنوان بستر فرهنگی نزول آیات و صدور روایات مربوط به آنان در نظر داشت و این می‏تواند زمینه-ساز اشارات مختصر قرآن به این حوادث و نپرداختن به اصل داستان‏‏ها (به جز داستان یوسف) باشد. گویا همین امر حکمت تأکید قرآن کریم بر نکات عبرت آموز داستان‏‏ها و پرهیز از داستان-گویی را توجیه می‏کند.
با توجه به آنچه گذشت، بدیهی می‏نماید که حادثه مهمی چون لشکرکشی بخت النصر به سرزمین‏های تحت حاکمیت بنی اسرائیل و شکست سخت آنان از وی و سرانجام، کشتار بی‌سابقه یهودیان و به اسارت گرفتن بخش عظیمی از این ملت، در حافظه تاریخی آنها زنده بماند و اطلاعات مربوط به این ماجرا، به تفصیل و با جزئیات از نسلی به نسل دیگر منتقل شود و به همین قیاس در بین ملت‏های مجاور چون اعراب نیز پراکنده گردد. بدین سان، نباید انتظار داشته باشیم قرآن کریم در باره این داستان، اطلاعات قابل توجهی ارائه کند و بلکه انتظار می‏رود که توجه قرآن بر عبرت‏‏ها و پیام‏های مهم این ماجرا برای نسل‏های دیگر بشری، منعطف شود.
قرآن کریم از بخت النصر نام نبرده و در هیچ آیه‏ای نیز به صراحت، از ماجرای حکومت یا لشکرکشی‏هایش سخنی به میان نیامده است؛ چنان که در باره قتل یحیی نیز سخنی نرفته است. تنها نکته قابل توجه در این زمینه، ادعای ارتباط برخی ماجرا‏های نقل شده در قرآن با جریان «بخت النصر» است که از سوی برخی مفسران، بیان شده است. به نظر می‏رسد ارائه فهرستی از آیات مرتبط با ماجرا‏های یاد شده _ که مفسران بین آنها و ماجرای بخت النصر ارتباطی دیده‌اند _ خالی از فایده نباشد. بدین جهت، آیات یاد شده تحت عناوین ماجرایی که از آن سخن گفته‏‏اند،

صفحه از 138