تعامل سياق با روايات در تفسير الميزان - صفحه 72

از اهداف این مقاله آشنایی با نحوه تعامل قاعده سیاق با روایات در «بحث روایی» المیزان است که در این میان، با کشف انواع تعامل و تحلیل دقیق آنها، معیارهایی که توسط علامه در این نقد و بررسی مورد توجه قرار گرفته، آشکار می‌گردد که این ضوابط به دست آمده، برای ارزیابی روایات در تفاسیر مأثور قابل استفاده است.
روش پژوهش در این مقاله توصیفی _ تحلیلی است و با استفاده از منابع موجود در کتابخانه به بررسی موضوعات پرداخته شده است.

معنای «سیاق»

با توجه به این که سیاق از مفاهیم کلیدی مقاله حاضر است، از این رو، به بررسی اجمالی معنای لغوی و اصطلاحی آن می‌پردازیم:

معنای لغوی «سیاق»

سیاق در لغت از ریشه «س و ق» است که به معنای نزع و کنده شدن ۱، راندن شتر ۲، تتابع و پی در پی ۳ و حَدو الشیء ۴ آمده است؛ همچنین زمخشری سیاق را به طور مستقیم با حدیث و سخن پیوند می‌دهد و آن را نظم و پیوستگی معنا می‌کند ۵. البته در زبان فارسی به معنای اسلوب، روش و طریقه، راندن چارپایان ۶، و همچنین مَهر و کابین و دستِ پیمان ۷ نیز آمده است.

معنای اصطلاحی«سیاق»

با این كه واژه سیاق در علوم تفسیر، اصول فقه و فقه كاربرد گسترد‏ه‌ای دارد، ولی كمتر به صورت روشن و شفاف تعریف شده است ۸ و فقط در باره اهمیت «سیاق» در تفسیر سخن گفته‌اند.۹ آیة الله معرفت در تعریف سیاق می‌گوید:

1.العین، ج۵، ص۱۹۰

2.جمهرة اللغة، ج۲، ص۸۵۳

3.الصحاح تاج اللغة و صحاح العربیة، ج۴، ص۱۴۹۸

4.معجم المقاییس فی اللغة، ص۴۹۸

5.أساس البلاغة، ص۳۱۴

6.فرهنگ معین، ج۲، ص۱۹۶۷

7.لغتنامه دهخدا، ج۲۹، ص۷۴۳

8.«قاعده سیاق در تفسیر المیزان»، ش ۱۶۷، ص۶

9.. محمّد عزة دروزة، از مفسّران معاصر اهل سنّت، در اهمیت سیاق چنین می‌گوید: «ملاحظۀ سیاق و تناسب و ترابط بین فصول و مجموعه‌های قرآنی در فهم مراد قرآن و مواضع و اهدافش بسیار ضروری است» (التفسیر الحدیث، ترتیب سُور حسب النزول، ج۱، ص۱۹۳)؛ محمّد تقی مدرسی، از مفسران معاصر شیعه نیز قایل است كه سیاق نقش بزرگی در بیان واقعیت‌های علمی قرآن دارد و دلیل آن این است كه قرآن ارتباط یك آیه با آیۀ دیگر را با ملاحظۀ دقیقی در نظر می‌گیرد (من هدی القرآن، ص۵۱-۶۲).

صفحه از 96