تعامل سياق با روايات در تفسير الميزان - صفحه 76

معنایی ظاهر از سیاق آیات می‌داند؛ یعنی تأیید مضمون روایت را به دلالت سیاق استناد می‌دهد ۱.

نمونه 3

ایشان ذیل آیه (مَّا زَادَهُمْ إِلَّا نُفُورًا)۲، در بخش «بیان»، به معنای لغوی «نفر» اشاره نموده و سپس به روایتی از الدر المنثور اشاره می‌کند كه به قریش، قبل از مبعث رسول الله صلی الله علیه وآله این خبر رسید كه اهل كتاب، رسولان خود را تكذیب نمودند. پس قریش یهود و نصارا را لعن نمودند و قسم یاد كردند كه اگر بر ما رسولی بیاید، از دیگر امت‌ها به هدایت نزدیكتریم. علامه در انتهای روایت می‌گوید: سیاق آیه این نقل (روایت) را تأیید و تصدیق می‌كند ۳.۴

نه ردّ و نه پذیرش روایت تفسیری

علامه در برخی موارد، پس از بیان روایت، با عباراتی همچون «ابهام در انطباق آیه بر روایت» یا «وجود خفا در انطباق معنای حدیث بر آیه»، بررسی روایت را معلق گذاشته و در واقع، در تعامل با سیاق، نه روایت را می‌پذیرد و نه ردّ می‌كند؛ برای نمونه به موارد ذیل اشاره می‌شود:

نمونه 1

علامه طباطبایی در بحث روایی ذیل آیه ۶9 سوره طه (...وَلَا يُفْلِحُ السَّاحِرُ حَيْثُ أَتَى) روایتی از الدر المنثور می‌آورد که رسول الله صلی الله علیه وآله فرمود: «إذا أخذتم الساحر فاقتلوه»، ثم قرأ: «و لا یفلح الساحر حیث أتی»، قال: «لا یأمن حیث وجد». علّامه معتقد است که آیه خود دارای سیاقی است و انطباق مضمون حدیث _ كه هر كجا ساحر را یافتید بكشید، چون او به فلاح و رستگاری نمی‌رسد _ بر آیه دارای خفا و پوششی است. در واقع، برای ایشان، انطباق مضمون روایت بر آیه، به دلیل سیاق خاص آیه، پوشیده مانده است. بنا بر این، نه آن را ردّ می‌كند و نه تأیید ۵.

نمونه 2

علّامه روایتی را از الدرّ المنثور، ذیل آیه (قَالَ كَمْ لَبِثْتُمْ فِي الْأَرْضِ عَدَدَ سِنِينَ قَالُوا لَبِثْنَا يَوْمًا أَوْ بَعْضَ يَوْمٍ فَاسْأَلْ الْعَادِّينَ)۶ می‌آورد كه در آن، حضرت رسول صلی الله علیه وآله این آیه را مربوط به مذاکره خداوند با اهل بهشت و جهنم می‌داند كه از مدتِ مكث آنها در زمین پرسیده می‌شود. علامه بر این باور است که آیه صاحب سیاق است و با توجه به شهادت آیات مشابه، در انطباق

1.همان، ج۱، ص۳۱۵

2.فاطر/۴۲

3.همان، ج۱۷، ص۵۶

4.برای مشاهده نمونه‌های بیشتر ر.ك: همان، ج۸، ص۹۷؛ ج۱۰، ص۲۴۳ _ ۲۴۴؛ ج۱۷، ص۱۵۵.

5.همان، ج۱۴، ص۱۸۴ _ ۱۸۵

6.مؤمنون/۱۱۲ و ۱۱۳

صفحه از 96