تعامل سياق با روايات در تفسير الميزان - صفحه 77

معنای حدیث بر آیه، خفا و ابهامی وجود دارد. وی با كمک سیاق آیه و بهره‌گیری از آیات مشابه آن، نتیجه می‌گیرد که مضمونِ روایت قابلیت تأیید و ردّ ندارد ۱.۲

تعامل نوع دوم: تعامل سیاق در پذیرش و ردّ روایات ناظر به مباحث علوم قرآنی و تفسیر

در این بخش، گونه جدیدی از تعامل _ كه میان سیاق و روایات ناظر به مباحث علوم قرآنی و تفسیر شكل می‌گیرد _ ارائه می‌گردد كه به شش دسته اصلی تقسیم شده است و عبارت‌اند از:
_ تعامل سیاق با روایات ناظر به اسباب نزول آیات،
_ تعامل سیاق با روایات ناظر به مكی و مدنی بودن آیات،
_ تعامل سیاق با روایات مربوط به قرائات،
_ تعامل سیاق با روایات در تعیین نوع روایت؛ تفسیری یا جری و تطبیق،
_ تعامل سیاق با روایات در كشفِ تأویل آیه.

تعامل سیاق با روایات ناظر به اسباب نزول آیات

در باره معنای اصطلاحی «أسباب النزول» گفته‌اند:
عبارت از اموری است كه یک یا چند آیه و یا سوره‏ای در پی آنها و به خاطر آنها نازل شده است، و این امور در زمانِ نبوتِ رسول اكرم صلی الله علیه وآله روی داده است۳.
علامه معتقد است بسیاری از سُوَر و آیات قرآنی از جهتِ نزول با حوادث و وقایعی كه در خلالِ مدت دعوت اتفاق افتاده، ارتباط دارد و یا نیازمندی‌هایی از جهتِ روشن شدن احكام و قوانین اسلام موجب نزول سُوَر یا آیاتی شده كه احكام مورد نیاز را بیان می‌كند. این زمینه‌ها را _ كه موجب نزول سوره یا آیه مربوطه است _ اسباب نزول می‌گویند. البته دانستن آنها تا اندازه‏ای انسان را از مورد نزول و مضمونی كه آیه نسبت به خصوص مورد نزول خود به دست می‌دهد، آگاه میسازد ۴.
علامه با آوردن حجم وسیعی از روایات سبب نزول، در پی تبیین دیدگاه خویش در خصوص این دسته از روایات است. وی دلیل بدبینی خود را نسبت به این دسته از روایات اجتهادی بودن آنها دانسته، نه سببِ نزولی که از طریق مشاهده و ضبط به دست آمده باشد؛ نیز آن که منع نگارش حدیث در صدر اسلام راه نقل به معنا در این دسته از روایات را بر روی محدثان باز نموده است ۵.

1.همان، ج۱۵، ص۷۶

2.. نمونه دیگر: ج۱۹، ص۱۱۴.

3.اسباب النزول، ص۲۰

4.قرآن در اسلام، ص۱۱۷ _ ۱۱۸ با اندكی تلخیص

5.همان، ص۱۱۸ _ ۱۱۹

صفحه از 96