أن قوله تعالی(يَسْأَلُونَكَ عَنِ الأَنفَالِ قُلِ الأَنفَالُ للهِ وَالرَّسُولِ)(انفال/۱) الآیة منسوخة بقوله(وَاعْلَمُواْ أَنَّمَا غَنِمْتُم مِّن شَيْءٍ فَأَنَّ للهِ خُمُسَهُ وَلِلرَّسُولِ)(انفال/۴۱)، و قد تقدم فی بیان الآیة ما ینتفی به احتمال النسخ۱.
اگر چه علامه در این موضوع، از لفظ سیاق در ردّ احتمال نسخ آیه منسوخ استفاده نكرده است، اما با توجه به ارجاعی كه به بخش تفسیر آیه داده است، مشاهده میكنیم كه در آن جا، به كمک سیاق آیه، نسخی را كه این روایت بدان اشاره دارد، رد میكند. ایشان چنین میگوید:
این كه خداوند فرمود:(يَسْأَلُونَكَ عَنِ الأَنفَالِ قُلِ الأَنفَالُ للهِ وَالرَّسُولِ)به ضمیمه قراینی كه در سیاق كلام است، این معنا را به دست میدهد كه سؤال كنندگان، وقتی این سؤال را پرسیدند كه پیش خود خیال كرده بودند، مالک غنیمت هستند و اختلافشان در این بود كه كدام طایفه، مالک آن است، و یا اختلاف در كیفیت مالكیت و یا نحوه تقسیم در میان آنها بود و یا در هر دو جهت اختلاف داشتند و جمله(يَسْأَلُونَكَ عَنِ الأَنفَالِ قُلِ الأَنفَالُ للهِ وَالرَّسُولِ)جواب پرسش ایشان است كه میفرماید: انفال ملک كسی از ایشان نیست، بلكه ملک خدا و رسول است كه به هر مصرفی بخواهند میرسانند و این بیان ریشه اختلافی كه در میان آنان رخنه كرده بود، بركند و به كلی از بین برد.
بنا بر این، روشن میگردد كه آیه(وَاعْلَمُواْ أَنَّمَا غَنِمْتُم مِّن شَيْءٍ...)ناسخ برای آیه(قُلِ الأَنفَالُ لِلّهِ وَالرَّسُولِ)نیست، بلكه تأثیری كه نسبت به جهادگران دارد، این است كه ایشان را از خوردن و تصرف در تمامی غنیمت منع میكند؛ چون بعد از نزول «الانفال لله و لرسوله»، از آیه «أنما غنمتم» غیر این را نمیفهمیدند و آیه(قُلِ الأَنفَالُ لِلّهِ وَالرَّسُولِ)هم غیر این را نمیرساند كه اصل ملک انفال از خدا و رسول است؛ بدون این كه كوچكترین تعرضی نسبت به كیفیت تصرف در آن و جواز خوردن و تمتع از آن داشته باشد. وقتی متعرض این جهات نبود، پس با آیه «أنما غنمتم» هیچ منافاتی ندارد تا كسی بگوید آیه «أنما غنمتم» ناسخ آن است۲.۳
ردّ روایات نسخ به دلیل نزولِ متصل آیات بر اساس سیاق
علامه ذیل آیه ۴9 مائده روایتی را از تفسیر الدر المنثور به نقل از ابن عباس میآورد که دو آیه از سوره مائده نسخ شده است: یكی آیه «قلائد» و یكی دیگر، جمله (فَإِن جَآؤُوكَ فَاحْكُم بَيْنَهُم أَوْ أَعْرِضْ عَنْهُمْ)۴ كه قبل از نسخ، رسول خدا صلی الله علیه وآله مخیر بود که اگر میخواست، بین اهل كتاب حكم میكرد و اگر نمیخواست، از آنان اعراض مینمود و آنان را به احكام خودشان حوالت میداد و وقتی آیه (فَاحْكُم بَيْنَهُم بِمَا أَنزَلَ اللّهُ وَلاَ تَتَّبِعْ أَهْوَاءهُمْ)۵ نازل شد، میگوید که رسول خدا صلی الله علیه وآله دستور داد در بین اهل كتاب نیز طبق دستوری كه در كتاب آسمانی ما آمده، حكم
1.المیزان، ج۹، ص۱۷
2.همان، ج۹، ص۹ _ ۱۰
3.. نمونه بیشتر: ج۴، ص۲۹۲.
4.مائده/۴۲
5.مائده/۴۹