اشتراک لفظی در منطق
لفظی را گویند که دارای معانی متعدد باشد و برای همه این معانی به صورت مساوی وضع شده باشد؛ بدون این که در بیان لفظ بعضی از این معانی بر بعض دیگر در ذهن سبقت گیرند؛ مانند لفظ عین در معنای چشم و چشمه و طلا و... ۱.
اشتراک لفظی در اصول فقه
اشتراک در اصول فقه به دو قسم لفظی و معنوی تقسیم می‌شود. مشترک لفظی لفظ واحدی را گویند که معانی متعددی داشته باشد؛ یعنی یک لفظ در مقابل چند معنا وضع شده است ۲.
اشتراک لفظی در علوم قرآن
اشتراک لفظی معمولاً در علوم قرآن به وجوه و نظایر تعبیر می‌شود و نخستین نوشته در این باره به مقاتل بن سلیمان م1۵0ق) بازمی‌گردد.
وجوه و نظایر
وجوه، در باره محتملات معانی به كار می‌رود و نظایر، در باره الفاظ و تعابير. اگر در لفظ يا عبارتی چند معنا احتمال رود، اين معانی را «وجوه» گويند؛ بدين معنا كه عبارت مذكور را بتوان بر چند وجه تعبير كرد و هر وجهی را تفسيری شمرد. نظایر درالفاظ يا تعابير مترادف به كار می‌رود و آن هنگامی است كه چند لفظ (كلمه يا جمله) يك معناي تقريبی واحد را افاده كنند.
جلال الدين سيوطی در تعريف وجوه چنين گويد:
فالوجوه للفظ المشترك الذی يستعمل في عده معان، كلفظ الامه.۳۴.
در تعريف نظایر گويد:
و النظائر، كالالفاظ المتواطئه۵۶.
نمونه کاربرد وجوه و نظایر در کلمات ائمه معصوم علیهم السلام دیده می‌شود؛ مثلاً در ذیل آیه (وَ هَدَینهما الصّراطَ المُستقیمَ)۷ از حضرت رسول صلی الله علیه وآله و علی بن ابی طالب علیه السلام نقل شده
1.اصول الفقه، ص۴۱
2.همان
3.الاتقان فی علوم القرآن، ج۲، ص۱۲۱
4.. وجوه لفظ مشتركی را گويند كه در چند معنابه كار می‌رود؛ مانند لفظ «امت» كه به سه معنا آمده: ملت، طريقت و مدت.
5.همان
6.. نظایر الفاظی را گويند كه با يك ديگر هم آهنگ و همتا باشند؛ مانند الفاظ مترادفه كه معانی آنها يكسان يا نزديك به هم باشند.
7.صافات/۱۱۸
