روش‌شناسي معصومان عليهم السلام در تفسير لغوي قرآن کريم - صفحه 31

که مرض و نقصی در او وجود داشته، ولی فوت نشده است. بر این اساس است که خشیت مختص باری تعالی است. خدای متعال فرمود: (و یخشون ربّهم و یخافون سوء الحساب)۱. نیز گفته شده، که خشیت به خاطر بزرگی مخشی است؛ اگر چه خاشی نیز بزرگ باشد، ولی خوف از ضعف خایف سرچشمه می‏گیرد؛ اگر چه مخوف امر کوچک و سبکی باشد.
و نیز می‏توان گفت خشیت معنایی شبیه اشفاق دارد و به ترسی که از روی معرفت و شناخت باشد گفته می‏شود. ترسی که از روی شناخت و معرفت نباشد، خوف است. بر همین اساس فرمود: «انّما یخشی اللهَ من عباده العلماءُ».
تفاوت میان واژگان سائل و بائس، قانع و معتر و نیز ذکر شده است. در روایتی ذیل آیه «وَ أَطْعِمُوا الْبائِسَ الْفَقيرَ» ۲، تفاوت میان این واژگان بیان شده است. امام صادق علیه السلام می‌فرمایند:
«القانع» الّذی يقنع بما أعطيته. و «المعترّ» الّذی يعتريك. «و السّائل» الّذی يسألك فی يديه. و «البائس» هو الفقير۳.

3. تبیین اصطلاحات

نمونه دیگری از روایات لغوی در تبیین مفاد کلام است. ائمه در این دسته از روایات، در مقام بیان لغت نیستند، بلکه کلمه را شرح می‌دهند:
1. مثلاً در آیه (وَ يا قَوْمِ إِنِّي أَخافُ عَلَيْكُمْ يَوْمَ التَّنادِ)۴ معنای کلمه روز ندا دادن مردم است، اما حضرت شرح بیشتری ارائه می‌دهد و می‌فرمایند:
يوم ينادی أهل النار أهل الجنة: أَنْ أَفِيضُوا عَلَيْنا مِنَ الْماءِ أَوْ مِمَّا رَزَقَكُمُ اللَّهُ۵۶.
حضرت، علاوه بر واکاوی واژه عینیت روز قیامت، ویژگی‌‏های آن را نیز بیان می‌کند.
2. مثال دیگر، حضرت صادق علیه السلام در باره آیه (يَوْمَ يَجْمَعُكُمْ لِيَوْمِ الْجَمْعِ ذلِكَ يَوْمُ التَّغابُن...)۷ می‌فرمایند:
و يوم التغابن: يوم يغبن أهل الجنة أهل النار ۸.
3. یوم التلاق: عن أبی عبد الله علیه السلام قال:
يوم التلاق يوم يلتقی أهل السماء و أهل الأرض۹۱۰.
۴. یوم الحسره: «يوم الحسرة يوم يؤنی بالموت فيذبح»۱۱.

1.رعد/۲۱

2.حج/۲۸

3.کنز الدقائق و بحر الغرائب، ج۹، ص۹۷

4.غافر/۳۲

5.البرهان فی تفسیر القرآن، ج۴، ص۷۵۱

6.. روزی که اهل جهنم بهشتیان را ندا دهند که از آنچه که خدا به شما روزی داده، به ما هم بدهید.

7.تغابن/۹

8.البرهان فی تفسیر القرآن، ج۴، ص۷۵۴

9.. روزی که اهل زمین و آسمان همدیگر را ملاقات می‌کنند.

10.همان

صفحه از 66