که مرض و نقصی در او وجود داشته، ولی فوت نشده است. بر این اساس است که خشیت مختص باری تعالی است. خدای متعال فرمود: (و یخشون ربّهم و یخافون سوء الحساب)۱. نیز گفته شده، که خشیت به خاطر بزرگی مخشی است؛ اگر چه خاشی نیز بزرگ باشد، ولی خوف از ضعف خایف سرچشمه میگیرد؛ اگر چه مخوف امر کوچک و سبکی باشد.
و نیز میتوان گفت خشیت معنایی شبیه اشفاق دارد و به ترسی که از روی معرفت و شناخت باشد گفته میشود. ترسی که از روی شناخت و معرفت نباشد، خوف است. بر همین اساس فرمود: «انّما یخشی اللهَ من عباده العلماءُ».
تفاوت میان واژگان سائل و بائس، قانع و معتر و نیز ذکر شده است. در روایتی ذیل آیه «وَ أَطْعِمُوا الْبائِسَ الْفَقيرَ» ۲، تفاوت میان این واژگان بیان شده است. امام صادق علیه السلام میفرمایند:
«القانع» الّذی يقنع بما أعطيته. و «المعترّ» الّذی يعتريك. «و السّائل» الّذی يسألك فی يديه. و «البائس» هو الفقير۳.
3. تبیین اصطلاحات
نمونه دیگری از روایات لغوی در تبیین مفاد کلام است. ائمه در این دسته از روایات، در مقام بیان لغت نیستند، بلکه کلمه را شرح میدهند:
1. مثلاً در آیه (وَ يا قَوْمِ إِنِّي أَخافُ عَلَيْكُمْ يَوْمَ التَّنادِ)۴ معنای کلمه روز ندا دادن مردم است، اما حضرت شرح بیشتری ارائه میدهد و میفرمایند:
يوم ينادی أهل النار أهل الجنة: أَنْ أَفِيضُوا عَلَيْنا مِنَ الْماءِ أَوْ مِمَّا رَزَقَكُمُ اللَّهُ۵۶.
حضرت، علاوه بر واکاوی واژه عینیت روز قیامت، ویژگیهای آن را نیز بیان میکند.
2. مثال دیگر، حضرت صادق علیه السلام در باره آیه (يَوْمَ يَجْمَعُكُمْ لِيَوْمِ الْجَمْعِ ذلِكَ يَوْمُ التَّغابُن...)۷ میفرمایند:
و يوم التغابن: يوم يغبن أهل الجنة أهل النار ۸.
3. یوم التلاق: عن أبی عبد الله علیه السلام قال:
يوم التلاق يوم يلتقی أهل السماء و أهل الأرض۹۱۰.
۴. یوم الحسره: «يوم الحسرة يوم يؤنی بالموت فيذبح»۱۱.
1.رعد/۲۱
2.حج/۲۸
3.کنز الدقائق و بحر الغرائب، ج۹، ص۹۷
4.غافر/۳۲
5.البرهان فی تفسیر القرآن، ج۴، ص۷۵۱
6.. روزی که اهل جهنم بهشتیان را ندا دهند که از آنچه که خدا به شما روزی داده، به ما هم بدهید.
7.تغابن/۹
8.البرهان فی تفسیر القرآن، ج۴، ص۷۵۴
9.. روزی که اهل زمین و آسمان همدیگر را ملاقات میکنند.
10.همان