روش‌شناسي معصومان عليهم السلام در تفسير لغوي قرآن کريم - صفحه 33

2. از حضرت رسول صلی الله علیه وآله در باره واژه جنة پرسیده شد، ایشان فرمودند: بهشت را از این جهت جنة گویند که «لِأَنَّهَا جَنِينَةٌ خِيَرَةٌ نَقِيَّةٌ وَ عِنْدَ اللَّهِ تَعَالَی ذِكْرُهُ مَرْضِيَّة» ۱.۲ واژه جنه از ریشه جنن گرفته شده و آن طوری که ابن فارس نوشته، دارای یک کاربرد معنایی است که دلالت بر پوشش و ستر و پوشاندن دارد ۳. و جنه در اصل به معنای باغ دارای درخت است؛ از این حیث که توسط برگ درختان پوشیده شده است یا به عبارتی گیاهان آن را پوشانده‏‏اند، جنه گفته می‏شود. همچنین گفته شده جنه به معنای درخت نخل بزرگ هم نزد عرب به کار می‌رود ۴
در روایت دیگری وجه تسمیه واژگان قیامت، آخرت، دنیا، یعقوب، نوح، ام القری، محمد، احمد، بشیر، نذیر، نساء، لیل و... بیان شده است.

6. تبیین معنای واژه با آیات قرآن

در بسیاری از مواقع، وقتی از معنای کلمه‌ای پرسیده می‌شد، معصومان علیهم السلام آن واژه را با آیات دیگر قرآن معنا می‌کردند. در این خصوص مثال‌‏های زیادی وجود دارد؛ از جمله وهب بن وهب قریشی از امام صادق علیه السلام نقل می‌کند که آن حضرت به نقل از اجداد خود فرمودند که اهالی بصره به حضرت سیدالشهداء نامه نوشتند و در آن از معنای واژه «صمد» پرسیدند، حضرت در جواب نامه مردم بصره پاسخ دادند:
إن الله _ سبحانه و تعالی _ قد فسر الصمد، فقال: اللَّهُ أَحَدٌ، اللَّهُ الصَّمَدُ، ثم فسره فقال: لَمْ يَلِدْ وَ لَمْ يُولَدْ وَ لَمْ يَكُنْ لَهُ كُفُواً أَحَدٌ، لَمْ يَلِدْ لم يخرج منه شي‏ء كثيف كالولد۵.
2. در باره واژه هلوع در آیه (إِنَّ الْإِنسَانَ خُلِقَ هَلُوعًا)۶ پرسیده شد که به چه معناست. ابن عباس به این صورت معنا کردند:
أی إِذا مَسَّهُ الشَّرُّ كان جَزُوعاً وَ إِذا مَسَّهُ الْخَيْرُ كان مَنُوعاً فهو الهلوع۷۸.
در بعضی از مواقع، وقتی از معنای واژ‏ه‌ای سؤال می‌شد، حضرت معنایی را ذکر می‌کردند و برای قول خود، مستندی از قرآن بیان می‌کردند؛ به عبارتی تفسیر واژه طبق دیگر موارد استعمال متکلم از همان واژه («تبیین و گونه شناسی واژگان دینی در روایات»)؛ یعنی در معناشناسی یک واژه از

1.علل الشرایع، ج۲، ص۴۷۲

2.. زيرا مستور و پنهان از مخلوقات است و نيز پسنديده و پاكيزه بوده و نزد خدا ذكرش و يادش مطلوب و مرضی است.

3.ترتیب مقاییس اللغة، ص۱۹۵

4.المصباح المنیر، ذیل جنن

5.البرهان فی تفسیر القرآن، ج۵، ص۸۰۴؛ التوحید، ص۹۱

6.معارج/۱۹

7.الدرالمنثور، ج۶، ص۲۶۵

8.. هلوع یعنی وقتی زیانی به او می‌رسد جزع و ناله می‌کند و زمانی که خیری به او می‌رسد از دادنش امتناع می‌کند این یعنی هلوع.

صفحه از 66