است که واژه صراط چند وجه معنایی دارد که یکی به معنای کتاب الله (قرآن) است ۱.
2. ذیل آیه (الَّذِينَ يَحْمِلُونَ الْعَرْشَ...) از مفضل بن عمر روایت شده که از امام صادق علیه السلام در باره عرش و کرسی پرسیدم، ایشان فرمودند:
عرش در یک وجه به معنای همه خلق است و کرسی نگهدارنده آن است و در وجه دیگر عرش، به معنای علمی است که خدا انبیا و رسلش را از آن مطلع کرده است و کرسی علمی است که خدا احدی را به جز انبیا و اوصیا از آن باخبر نکرده است۲.
3. یکی دیگر از واژگانی که دارای چند وجه معنایی است، واژه کفر است. در روایتی از امام صادق علیه السلام بیان شده که کفر در قرآن پنج وجه معنایی دارد.
وجوه معنایی واژه کفر
الف) کفر، به معنای«انکار» که خود دو قسم است:
1. از روی ناآگاهی و نادانی؛ در آیه (وَقَالُوا مَا هِيَ إِلَّا حَيَاتُنَا الدُّنْيَا نَمُوتُ وَنَحْيَا وَمَا يُهْلِكُنَا إِلَّا الدَّهْرُ وَمَا لَهُم بِذَلِكَ مِنْ عِلْمٍ إِنْ هُمْ إِلَّا يَظُنُّونَ)۳.۴
2. گاهی از روی توجه و آگاهی: (وَلَمَّا جَاءهُمْ كِتَابٌ مِّنْ عِندِ اللّهِ مُصَدِّقٌ لِّمَا مَعَهُمْ وَكَانُواْ مِن قَبْلُ يَسْتَفْتِحُونَ عَلَى الَّذِينَ كَفَرُواْ فَلَمَّا جَاءهُم مَّا عَرَفُواْ كَفَرُواْ بِهِ فَلَعْنَةُ اللَّه عَلَى الْكَافِرِينَ)۵.۶
ب) کفر، به معنای بیزاری و برائت جستن: (وَقَالَ إِنَّمَا اتَّخَذْتُم مِّن دُونِ اللَّهِ أَوْثَانًا مَّوَدَّةَ بَيْنِكُمْ فِي الْحَيَاةِ الدُّنْيَا ثُمَّ يَوْمَ الْقِيَامَةِ يَكْفُرُ بَعْضُكُم بِبَعْضٍ وَيَلْعَنُ بَعْضُكُم بَعْضًا وَمَأْوَاكُمُ النَّارُ وَمَا لَكُم مِّن نَّاصِرِينَ)۷.۸
ج) کفر، به معنای شرک و ترک اوامر الهی، در آیه: (فِيهِ آيَاتٌ بَيِّـنَاتٌ مَّقَامُ إِبْرَاهِيمَ وَمَن دَخَلَهُ كَانَ آمِنًا وَللهِ عَلَى النَّاسِ حِجُّ الْبَيْتِ مَنِ اسْتَطَاعَ إِلَيْهِ سَبِيلاً وَمَن كَفَرَ فَإِنَّ اللهَ غَنِيٌّ عَنِ الْعَالَمِينَ)۹.4۱۰
1.کنز الدقایق، ج۱۱، ص۱۵۹
2.البرهان فی تفسیر القرآن، ج۴، ص۷۴۹
3.جاثیه/۲۴
4.. و گفتند: «غير از زندگانی دنيای ما [چيز ديگری] نيست میميريم و زنده میشويم، و ما را جز طبيعت هلاک نمیكند.» و [لی] به اين [مطلب] هيچ دانشی ندارند [و] جز [طريق] گمان نمیسِپرند.
5.بقره/۸۹
6.. و هنگامی كه از جانب خداوند كتابی كه مؤيد آنچه نزد آنان است برايشان آمد، و از ديرباز [در انتظارش] بر كسانی كه كافر شده بودند پيروزی میجستند ولی همين كه آنچه [كه اوصافش] را میشناختند برايشان آمد، انكارش كردند. پس لعنت خدا بر كافران باد.
7.عنکبوت/۲۵
8.. و [ابراهيم] گفت: جز خدا، فقط بتهايی را اختيار كردهايد كه آن هم برای دوستی ميان شما در زندگی دنياست، آن گاه روز قيامت بعضی از شما بعضی ديگر را انكار و برخی از شما برخی ديگر را لعنت میكنند و جايتان در آتش است و برای شما ياورانی نخواهد بود.
9.آل عمران/۹۷
10.. در آن، نشانههايی روشن است [از جمله] مقام ابراهيم است و هر كه در آن درآيد در امان است و برای خدا، حج آن خانه، بر عهده مردم است [البته بر] كسی كه بتواند به سوی آن راه يابد. و هر كه كفر ورزد، يقيناً خداوند از جهانيان بینياز است.