اطلاع از قواعد زبان عربی _ که به عنوان علم نحو شناخته می‌شود _ نمی‌توان معنای آیات را به درستی درک و آنها را تفسیر کرد؛ چون اختلاف در نحوه ترکیب کلمات و جملات، اختلاف در معنای آیات را به دنبال خواهد داشت و اگر کلمه‏ای در جمله نقش فاعلی یا مفعولی داشته باشد، در معنای آیه تأثیر می‌گذارد و شخص باید قواعد زبان عرب آشنا باشد تا بتواند این اختلافات را درک کند.

بیان متعلقات جمله

در ذیل آیه (يَوْمَئِذٍ يَفْرَحُ الْمُؤْمِنُونَ بِنَصْرِ اللَّهِ)^۱ روایتی از امام صادق علیه السلام از جدش نقل شده که در این روایت از خلقت حضرت زهرا علیها السلام سخن گفته شده و این که حضرت زهرا در آسمان منصوره نامیده شده، به خاطر این قول خداوند (يَوْمَئِذٍ يَفْرَحُ الْمُؤْمِنُونَ بِنَصْرِ اللَّهِ)^۲ است. حضرت در ادامه می‌گویند: یعنی نصر الله لمحبیها؛ و در زمین فاطمه چون که شیعیانش از آتش دور نگه داشته شدند ^۳. در این کلام، لمحبیها جار و مجرور و متعلق به نصر است.

ذکر مرجع ضمیر

گاهی مرجع ضمایر در کلام مشخص نیست و اشتباه در این زمینه، معنای آیه را عوض کرده و در نتیجه، دچار کج فهمی از آیه خواهیم شد:
1. در ذیل آیه (وَلَقَدْ آتَيْنَا مُوسَى الْكِتَابَ فَلَا تَكُن فِي مِرْيَةٍ مِّن لِّقَائِهِ وَجَعَلْنَاهُ هُدًى لِّبَنِي إِسْرَائِيلَ)^۴ روایتی از حضرت رسول صلی الله علیه وآله آمده است:
فَلا تَكُنْ فِي مِرْيَةٍ مِنْ لِقائِهِ من لقاء موسی ربه وَ جَعَلْناهُ هُدی لِبَنِي إِسْرائِيلَ، قال جعل موسی هدی لبنی إسرائيل‏^۵.
در نگاه اول، این‌طور احساس می‌شود آن چیزی که مایه هدایت برای بنی اسرائیل قرار گرفته، کتاب تورات است؛ ولی روایت حضرت رسول صلی الله علیه وآله این ابهام را برطرف می‌کند. ایشان مرجع ضمیر در جَعَلْنَاهُ را موسی ذکر کرده است. پس معنا می‌شود: ما موسی را مایه هدایت بنی اسرائیل قرار دادیم.
2. در سوره مبارکه صاد، آنجایی که در باره حضرت سلیمان و فوت شدن نماز ایشان سخن می‌گوید: (فَقَالَ إِنِّي أَحْبَبْتُ حُبَّ الْخَيْرِ عَن ذِكْرِ رَبِّي حَتَّى تَوَارَتْ بِالْحِجَابِ رُدُّوهَا عَلَيَّ فَطَفِقَ مَسْحًا بِالسُّوقِ وَالْأَعْنَاقِ)^۶، روایتی از علی بن ابی طالب نقل شده که ایشان ‍‌می‌فرمایند که حضرت سلیمان از خدا خواست تا خورشید را برگرداند و ایشان نماز خود را بخواند:
معناه أنه سأل الله تعالی أن يرد الشمس عليه، فردها عليه حتی صلی العصر، فالهاء في رُدُّوها كناية عن الشمس^۷.