آن مهاجرین نیز از بدیها و کفر دوری کردند و شهرشان را ترک گفتند 1.
2. یا در باره مؤمن گفته شده که مؤمن کسی است که مؤمنان او را بر جان و مالشان امین میدانند و مسلم کسی است که مردم از دست و زبانش در امان باشند.
3. همچنین در باره واژه «عالِم» در آیه (...إِنَّمَا يَخْشَى اللَّهَ مِنْ عِبَادِهِ الْعُلَمَاء إِنَّ اللَّهَ عَزِيزٌ غَفُورٌ) 23 امام صادق علیه السلام میفرماید:
يعني بالعلماء من صدق فعله قوله، و من لم يصدق فعله قوله فليس بعالم 4.
در حالی که عالم در مقابل جاهل، به کسی گفته میشود که از دانش خاصی برخوردار باشد. حضرتش فرمودند: عالم کسی است که فعلش سخنان او را تصدیق کند و کسی که کار او سخنش را تصدیق نکند، عالم نیست. پس ممکن است کسی از دانش خاصی برخوردار باشد، ولی آن دانش بر روی رفتار و افعالش تأثیر نگذاشته باشد و ممکن است کسی دانش نداشته نباشد، ولی عامل به آنچه که میداند باشد. این شخص در لسان امام عالم محسوب میشود.
۴. نمونه دیگر معنایی است که در باره واژه «شُربَ الهیم» در آیه (فَشَارِبُونَ شُرْبَ الْهِيمِ) 5 ارائه شده است. در روایت آمده که از امام صادق علیه السلام در باره كسی که با يك نفس آب مینوشد سؤال شد، فرموند: «باکی ندارد»، (راوی گويد) گفتم: مردم گويند اين شرب الهيم است، فرمود: «شرب الهيم آن است كه نام خدا بر آن نبرند» 6. این معنا شامل هر نوشیدنی و خوردنی میشود که نام خدا بر آن نبرند؛ حال میخواهد اندکی از آن نوشیدنی را بنوشد یا این که مقدار زیادی از آن بخورد؛ چون نام خدا برآن برده نشده شرب الهیم است.
میدانیم که هيم (بر وزن ميم)، جمع هاؤم به معنای بيماری عطش است كه به شتر عارض میشود. شتر در اثر این بیماری آن قدر آب مینوشد که میمیرد. به عبارتی، دچار بیماری استسقا شده است. آنچه که امام بیان کردند، از دایره لفظ خارج است و امام معنای کلام را توسعه داده است.
۵. مثال دیگر، در باره آیه (فَلْيَنظُرِ الْإِنسَانُ إِلَى طَعَامِهِ) 7 است که در معنای آیه روایتی از صادقین علیهما السلام با این شکل وارد شده است: نگاه کند به منبع علمش و ببیند که علمش را از که میگیرد.
۶. نمونه دیگر، واژه رجس است که در دید لغویون این واژه به معنای پلیدی و ناپاکی است و در روایتی از امام صادق علیه السلام در ذیل آیه (إِنَّمَا يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَيُطَهِّرَكُمْ تَطْهِيرًا)
1.بحار الأنوار، ج۶۴، ص۳۵۸
2.فاطر/۲۸
3.. از بندگان خدا تنها دانايانند كه از او میترسند. آری، خدا ارجمندِ آمرزنده است.
4.الکافی، ج۱، ص۲۸
5.واقعه/۵۵
6.بحار الانوار
7.عبس/۲۴