اعتکاف را فراموش نکرده‌ام، اما از پدرم شنیدم که از جدّم رسول خدا صلی الله علیه و آله نقل کرد که فرمود: کسی که برای برآورده‌کردن نیاز برادر مسلمانش تلاش کند، مانند آن است که نُه‌هزار سال خداوند را عبادت کرده باشد، در حالی که روزهایش را روزه و شب‌هایش را به عبادت گذرانده است.۱
این سیره معصومان علیهم السلام نشان می‌دهد که اسلام در کنار عبادات فردی، تکالیف اجتماعی را نیز قرار داده است که در بسیاری از موارد تکالیف اجتماعی بر عبادات فردی برتری دارد.
پیشینه اعتکاف در اسلام و ادیان گذشته
در همه ادیان گذشته، عبادتی اعتکاف‌گونه وجود داشته است. آیه 125 سوره «بقره» نشان می‌دهد که در شریعت حضرت‌ابراهیم علیه السلام اعتکاف _ با شرایط خودش _ وجود داشته و خداوند به ابراهیم و اسماعیل علیهما السلام امر می‌کند که بیت‌الله را برای معتکفان تطهیر و آماده کنند.۲ طبرسی رحمة الله علیه در شرح حال حضرت سلیمان علیه السلام نیز آورده است: «سلیمان علیه السلام در مسجد بیت‌المقدس به مدّت یک سال تا دو سال و یک ماه تا دو ماه، کمتر و یا بیشتر معتکف می‌‌شد».۳
هم‌چنین قرآن سخنانی درباره عبادات طولانی‌مدت حضرت‌‌موسی علیه السلام در کوه طور دارد و از آن، با عبارت «میقات» یاد کرده و می‌فرماید:
وَ واعَدْنا مُوسى ثَلاثینَ لَیْلَةً وَ أَتْمَمْناها بِعَشْرٍ فَتَمَّ میقاتُ رَبِّهِ أَرْبَعینَ لَیْلَةً۴_ و با موسى براى عبادتى ویژه و دریافت تورات سى شب وعده گذاشتیم و آن را با افزودن ده شب کامل کردیم. پس میعادگاه پروردگارش به چهل شب پایان گرفت.۵
از اعتکاف پیامبر صلی الله علیه و آله پیش از رسالت نیز گزارش‌هایی وجود دارد. ابن‌بطریق در کتاب العمده، درباره اعتکاف ایشان در غار حرا می‌نویسد:
1.. الفقیه، ج۲، ص۱۸۹، ح۲۱۰۸.
2.. بقره، آیۀ ۱۲۵.
3.. «إن سلیمان علیه السلام كان یعتكف فی مسجد بیت‌المقدس السنة و السنتین و الشهر و الشهرین و أقل و أكثر...» (مجمع البیان، ج۸، ص۶۰۱).
4.. اعراف، آیۀ ۱۴۲.
5.. در ترجمۀ آیات قرآن، از ترجمۀ استاد حسین انصاریان بهره‌مند شدم.
