پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله قبل از مبعوث‌شدن به رسالت و نبوت، یک ماه از سال را در غار حرا معتکف شده و به عبادت می‌پرداختند. هنگامی که این مدت به پایان می‌رسید از غار خارج شده و از کوه پایین می‌آمدند و مستقیم به مسجدالحرام رفته و طواف میکردند و سپس به خانه برمی‌گشتند.۱
حتی مشرکان نیز در کنار بت‌های خود به قصد تقرب به آن‌ها معتکف میشدند۲ و گاهی آن را به واسطه نذر بر خود لازم میکردند. احمد بن حنبل درباره خلیفه دوم نقل می‌کند که وی از رسول خدا صلی الله علیه و آله درباره‌ی اعتکافی که در زمان جاهلیت نذر کرده بود که در مسجدالحرام انجام دهد، پرسید و حضرت به او دستور دادند که نذرش را ادا کند.۳
از این گزارش معلوم می‌‌شود که مشرکان مکه قبل از اسلام در کنار کعبه، که محل قرار گرفتن بت‌هایشان بود، معتکف میشدند و این عمل را با نیت و سبک خاص خودشان و در مکان‌های مختلفی مانند کوه‌ها و غار‌ها انجام می‌دادند،۴ که در اسم، با اعتکاف اسلامی مشترک است.
در اسلام، قرآن‌کریم مسئله اعتکاف را در آیات 125و187 سوره «بقره» بیان کرده است. روایات فراوانی نیز درباره خصوصیات و شرایط اعتکاف به دست ما رسیده و در سیره اهل بیت علیهم السلام نیز گزارشاتی وجود دارد؛ برای مثال، خبرهای متعددی درباره اعتکاف پیامبر صلی الله علیه و آله در مسجدالنبی در دست است که در یکی از آن‌ها آمده:
ایشان همه‌ساله ده روز از ماه مبارک رمضان را معتکف میشدند. سال سوم هجرت، اعتکاف ایشان بیست روز طول کشید که ده روز آن بابت قضای اعتکاف سال گذشته بود، چراکه سال قبل در ایام ماه مبارک رمضان همراه با سایر مسلمانان در غزوه بدر حضور داشتند.۵
هم‌چنین در سال آخر عمر شریفشان نیز بیست روز معتکف شدند.۶
1.. العمده، ص۱۱.
2.. ر.ک: الطبقات‌الكبرى، ج۱، ص۱۵۸.
3.. مسند احمد، ج۲، ص۱۵۳.
4.. المفصل فی تاریخ العرب قبل الاسلام، ج۶، ص۵۰۹.
5.. کافی، ج۴، ص۱۷۵.
6.. ر.ک: مسند احمد، ج۲، ص۳۳۶.
