نگاهي نو به فضيلت اعتکاف از ديدگاه قرآن و اهل‌بيت - صفحه 130

رکوع و سجود؛ حال اگر مراد از «عاکفین»، اهالی مکه باشد، «اهل مکه بودن» عبادت نیست؛ لذا این عنوان از سیاق آیه خارج می‌شود، در حالی که خروج از سیاق، نیازمند دلیل است.
ممکن است اشکال شود که به طور معمول، اهالی مکه به زائران بیت‌الله خدمت کرده و با حضورشان در مکّه، بلدالحرام را رونق و آبادانی می‌بخشند؛ از این رو، بُعدی ندارد که نام ایشان در کنار طواف‌‌کنندگان ذکر شود و با این بیان، سیاق هم حفظ شده است. در آیه 25 سوره «حج» نیز مراد از «عاکف»، اهالی مکه است و این، خود دلیل یا حداقل مؤید به شمار آید. در پاسخ به این بیان و استدلال به آیه 25 سوره «حج» باید گفت که خدمت به زائران بیت‌الله به شرطی که با قصد قربت باشد، عبادت است، اما عبادیت این عبادت مترتب بر اهل مکه بودن نیست، بلکه متوقف بر خدمت به زائران با قصد قربت است که در این‌جا آیه می‌توانست از تعبیرات دیگری مثل «والخادمین» استفاده کند. در آیه 25 سوره «حج» هم قرینه معیّنه وجود دارد که مراد از «العاکف» اهالی مکه هستند و آن قرینه، مقابله «العاکف»» با «الباد» در ادامه آیه است که دومی به معنای بادیه‌نشینان و اولی به معنای اهالی مکه است.
وجود عمل عبادی اعتکاف در ادیان گذشته و دین حضرت‌ ابراهیم علیه السلام و ذکر این واژه در کنار طواف، رکوع و سجود، موجب می‌شود که اعتکاف به معنای اصطلاحی متبادر به ذهن شود و تبادر، حداقل، ظن‌آور بوده و در کنار سایر ظنون و ادله، حجت را شکل می‌دهد.۱ این تبادر با بررسی سیاق آیه تقویت می‌شود، زیرا خداوند در خطاب به ابراهیم و اسماعیل علیهما السلام می‌فرماید: «خانه مرا برای طواف‌کنندگان، اعتکاف‌کنندگان، رکوع کنندگان و سجده‌گذاران پاکیزه کنید». سخن بر سر پاکیزه‌کردن بیت‌الله است، یعنی مسجد‌الحرام و نه حرم‌الله یعنی شهر مکه. نکته دیگر، ذکر «عاکفین» در کنار طواف‌کنندگان، رکوع‌کنندگان و سجده‌کنندگان است که سه عمل اخیر جزو اعمال مسجد‌الحرام بوده و رکوع و سجده‌، نماد عبادت و نماز است؛ بنابراین «عکوف» هم باید جزو اعمال مسجد‌الحرام باشد تا تناسب با سیاق حفظ شود.

1.. ر.ک: مبنای تبادر و تراکم ظنون در کتب اصول فقه، مثل: فوائد‌الاصول، ج۳، ص۲۰۱؛ هدایة‌المسترشدین، ج۱، ص۲۲۶ و ج۳، ص۴۵۱؛ مباحث‌الاصول، ج۱، ص۸۲.

صفحه از 144