رمضان دوم در دهه میانی و در ماه رمضان سوم در دهه آخر معتکف شدند. پس از آن همیشه در دهه آخر معتکف می‌شدند.
قبلاً گذشت1 که ایشان قبل از بعثت نیز در غار حرا معتکف می‌شدند، اما درباره اعتکاف بعد از رسالت ایشان در مکه گزارشی یافت نشد. با بررسی روایات روشن می‌شود که پیامبر صلی الله علیه و آله بعد از هجرت به مدینه، از همان سال اول اعتکاف در مسجد را آغاز کردند و گاهی زمان‌های دیگری اعتکاف می‌کردند، اما کم کم دهه آخر ماه مبارک رمضان زمان ثابتی برای انجام این عبادت شد. نکته مهم، آغاز اعتکاف هرساله، با آغاز حکومت اسلامی است که نشان از وظیفه حکومت در برپایی شعائر دینی و سنت اعتکاف دارد.
نمونه سوم: انجام قضای اعتکاف سال گذشته
برخی از مستحبات، قابلیت قضا دارند. فقها این قبیل اعمال را جزو مستحبات مؤکد می‌دانند.۲ اعتکاف، از این گروه است. در سال دوم هجرت، رسول‌خدا صلی الله علیه و آله به دلیل حضور در غزوه بدر، موفق به انجام اعتکاف در ماه رمضان نشدند. ایشان در سال بعد (سال سوم) قضای اعتکاف سال گذشته را به‌جا آورده و دهه دوم و سوم ماه مبارک (یعنی 20 روز) را در مسجد معتکف شدند.۳ انجام قضای اعتکاف سال گذشته، با توجه به این‌که این عمل به خودی خود مستحب است، اهمیت و جایگاه این عبادت را در نظر پیغمبراکرم صلی الله علیه و آله نشان می‌دهد.
جمع‌بندی دسته سوم روایات: سیره عملی پیغمبراکرم صلی الله علیه و آله برای مسلمانان جایگاه ویژه‌ای دارد و صحابه نیز به حفظ و عمل به آن اهتمام می‌ورزیدند. وقتی اصحاب، توجه حضرت را به عملی مشاهده می‌کردند، برایشان درباره فضیلت ویژه آن عمل، یقین پیدا می‌شد و انجام آن را جزئی از برنامه عبادی خود قرار می‌دادند. اعتکاف هرساله پیامبر موجب شد تا مسلمانان برای درک این فضیلت بزرگ با ایشان همراه شده و اعتکافی جمعی را سامان دهند.۴ این سیره اکنون نیز بین مسلمانان رایج است که
1.. در بخش «پیشینۀ اعتکاف در اسلام و ادیان گذشته».
2.. ر.ک: تهذیب‌الاحکام، باب الاغسال المفترضات و المسنونات، ج۱، ص۱۰۳.
3.. ر.ک: الکافی، ج۴، ص۱۷۵.
4.. ابوسعید خدری می‌گوید: «اعتكف رسول‌الله عشر الأول من رمضان و اعتكفنا معه فأتاه جبریل فقال: إن الذی تطلب امامک، فاعتكف العشر الأوسط فاعتكفنا معه فأتاه جبریل..» (صحیح بخاری، ج۱، ص۱۹۸).
