معنای «وَ کَذَلِکَ هُوَ الْیَوْمَ» این می‌شود: «الآن هم _ همانند گذشته و آینده _ الله تعالی هست، لکن کسی غیر او که در رتبه‌اش باشد، نیست». همین مطلب را در مورد«کَانَ الله وَ لَا شَیْ‏ءَ مَعَه‏»^۱ این‌گونه می‌توان گفت: «کان الله ولاشیء معه بالمعیة الرتبیة».

پاسخ:

اولاً، این استدلال، صرف یک احتمال است، چرا که احتمالات دیگری هم متصور است؛ از جمله:
الف. «کان»، ناقصه بوده و ضمیر مستتر«هو» که به «الله» برمی‌گردد، اسم «کان» و «نورا» خبر «کان» باشد، «ولاشیء غیره» نیز جمله معترضه بوده و عبارت«کذلک هوالیوم» به عبارت «نورا لاظلام فیه...» عطف ‌شود.
ب. شبیه قبلی، با این تفاوت که عبارت «و لا شیء غیره»، جمله حالیه باشد.
ج. «إِنَّ الله تَبَارَکَ وَ تَعَالَى کَانَ وَ لَا شَیْ‏ءَ غَیْرُهُ»، جمله مستقل بوده و عبارت«نُوراً لَا ظَلَامَ‏ فِیهِ...» جمله مستقل دیگری به تقدیر«کان» است؛ «کان الله نورا...». نتیجه این‌که: إذا جاء الاحتمال بطل الاستدلال.^۲
ثانیاً؛ با فرض موافقت ظاهر این روایت با سخن مدعی، با توجه به مخالفت آن با محکمات و نصوص قطعیه‌ای که هر کدام به گونه‌ای بیانگر حدوث عالم می‌باشند، اگر توجیه‌پذیر نباشد، باید علم آن به اهلش (امامان معصوم علیهم السلام ) واگذار شود.
پرسش: با توجه به تضعیف برخی از رواتِ واقع در سلسله سند این روایت در التوحید توسط برخی رجالیون مانند: «محمدبن‌خالدالبرقی»_ با عبارت: «ضعیفاً فی الحدیث» ^۳ و ... _ و«عمرو بن شمر» _ با عبارت: «و هو ضعیف جداً زید احادیث فی کتب جابر بن یزید جعفی ینسب بعضها علیه و الامر ملبَس» ^۴ _، و به همین دلیل نیز طریق شیخ صدوق رحمه الله علیه به کتاب «جابر بن یزید» (راوی همین روایت از امام‌باقر علیه السلام ) ضعیف شمرده شده است، ^۵ و با توجه به «مرسل» بودن آن در المحاسن، آیا می‌توان روایت را معتبر دانست؟