حیا را اندازهگیری کرد. همچنین میتوان بر اساس احادیث ناظر به راههای ایجاد و تشدید حیامندی، الگوهای مداخله را طراحی نمود و موفقیت آنها را در کلینیکها و مشاورهها آزمود.۱
روانشناس مشاور میتواند با شکلدادن توصیه خود بر اساس آنچه از روایات به دست میآید، مراجعهکننده را در تصحیح نگرش خود نسبت به مصیبت، راهنمایی کند و دردهای روحی او را پس از دریافت شوک سنگین از دستدادن عزیزانش تسکین دهد. جالب توجه اینکه در زلزله سهمگین بم و کرمان، روزنامه پرشمار «کیهان» اقدام به چاپ مقالهای کرد که برای نشاندادن امکان وقوع اخذ الگوهای مداخله از حدیث نوشته شده بود و توانایی احادیث را در ارائه شیوههای تحمل مصیبت و مهار تنیدگی روحی ناشی از آن برمینمود.۲
یک نمونه جدید در این میان، رساله دکتری حجةالاسلام دکترعباس پسندیده درباره عوامل شادکامی در اسلام با رویکرد به روانشناسی مثبتگرا است. ایشان در طی سالیان درازی که به تحکیم روش و ساختن مدل برای این گونه پژوهشهای میانرشتهای اشتغال داشته، در این رساله، توانسته است بیشتر عوامل شادکامی را در احادیث شناسایی و معین کند، به گونهای که به گفته روانشناسان داور این رساله، میتواند در الگوهای مداخله به کار گرفته شود. گفتنی است، عمومیسازی این الگو، زمانی میسر است که روانشناسان متعددی آن را در موارد متفاوتی به کار ببرند و نتیجه دلخواه و مورد انتظار را بگیرند.
1.. این پژوهش حاصل همکارى دکترگلزارى و حجةالاسلام دکتر پسندیده در موضوع حیاست. در این پژوهش همۀ احادیث باب حیا گردآورى و دستهبندى شد. آنگاه، یک به یک ترجمه و به بحث جدّى گذاشته شد و جناب دکترگلزارى نیز تناظر میان دادههاى حدیث و دانش روانشناسى را تبیین و گوشزد کردند. سپس بر اساس احادیث توصیفگر حیا و نشانهشناسى شخص با حیا _ که در احادیث متعددى به آن تصریح و یا اشاره شده بود _ آزمون حیاسنجى تدوین و عرضه شد. همچنین طرحهاى «دلبستگى به خداوند»، «حسادت»، «حسرت»، «خشم»، «مهارتهاى مقابله با تنیدگى» و... نیز مورد مطالعه قرار گرفته و برخی نشر یافته است. در این طرحها نیز یک تحصیلکرده روانشناسى در کنار یک متخصص در حدیث _ که همه احادیث موضوع را در اختیار دارد _ قرار مىگیرد و بر اساس نیازهاى روز و نشانهها و اشارات احادیث، پرسشسازى و فرضیهسازى آغاز مىشود. بقیۀ کار و طرح مانند باب حیاست؛ یعنى همان روش فعال مشارکتى و گفتوگوى گام به گام.
2.. «شیوههای تحمل مصیبت.»، مجلۀ علوم حدیث، ش۳۱. جالب توجه اینکه این مقاله ابتدا در انجمن روانشناسان ایران ارائه و نقد شد و در همان جا یکی از روانشناسان به صراحت گفت: «من برادرم را از دست دادهام و این احادیث برایم تسکینبخش بود».