ظهور تردید در صحت شیوه و نتیجه آزمون علمی، کنار مى‌نهیم و معتقد مى‌شویم که راویان اشتباه کرده‌اند و یا به نادرستى به راویان منسوب شده است و یا دلالت آن ابهام دارد و نیازمند قرینه‌هایى براى ارائه فهم روشمند و صحیح از آن است. در این صورت، ادله تسامح در سنن را شامل آن نمى‌دانیم، بلکه این متن را مشمول قاعده «ردّ العلم» مى‌دانیم که راه اعتدال میان ردّ یکباره و نسنجیده حدیث و قبول و باور ساده‌لوحانه است. گفتنى است این شیوه، از احادیث برگرفته شده است که تنها به دو حدیث امام‌على علیه السلام و امام‌صادق علیه السلام اشاره می‌کنیم. امیرالمؤمنین علی علیه السلام مى‌فرماید:
إذا سمعتم من حدیثنا، ما لا تعرفونه فردّوه إلینا وقفوا عنده و سلّموا إذا تبیّن لکم الحق و لاتکونوا مذاییع عجلى، فإلینا یرجع الغالى و بنا یلحق المقصّر؛^۱چون حدیثى از ما شنیدید که به معناى آن پى نبردید، آن را به ما بازگردانید و در آن توقف کنید و آن‌گاه که روشن شد، بپذیرید و عجول و شتاب‌زده مباشید که تندرو به سوى ما بازمى‌گردد و کندرو به ما مى‌پیوندد.
حدیث دیگر، گفت‌وگوی سفیان بن سمط با امام‌صادق علیه السلام است. او می‌گوید:
قلت لأبی‌عبدالله علیه السلام : جعلت فداک إن الرجل لیأتینا من قبلک فیخبرنا عنک بالعظیم من الأمر فیضیق بذلک صدورنا حتى نکذبه، قال: فقال أبوعبدالله علیه السلام : ألیس عنی یحدثکم؟ قال: قلت: بلى. قال: فیقول للیل: إنه نهار، وللنهار: إنه لیل؟ قال: فقلت له: لا. قال: فقال: رده إلینا فإنک إن کذبت فإنما تکذبنا؛^۲به امام‌صادق علیه السلام عرض کردم: فدایت شوم، کسی از سوی شما خبری برای ما می‌آورد که سینه‌هامان از بزرگی آن تنگ می‌شود تا آن‌جا که شاید او را تکذیب کنیم. امام‌صادق علیه السلام فرمود: آیا از سوی من با شما سخن نمی‌گوید؟ گفتم: چرا. فرمود: آیا به شب می‌گوید: روز و به روز می‌گوید: شب؟ گفتم: نه (تا این حد). فرمود: خبر را به سوی ما بازگردان که اگر تکذیب کنی، ما را تکذیب کرده‌ای.
این تعامل مبارک، یک‌سویه نیست و بهره‌هایى از حدیث، نصیب علم و بهره‌هایى از علم، نصیب حدیث مى‌شود.
از زاویه‌اى دیگر، بیشتر روایات ما، مانند سخنان دیگران، ظهور _ و نه صراحت _ دارند و این بدان معناست که ممکن است مقصود اصلى امام علیه السلام از سخن خویش، با