برای دفع ضرر محتمل، و چه ضرری شدیدتر از هلاکت ابدی، کفایت میکند. پس اعراض کلی شما معنایی ندارد.1
حاصل آن که ممکن است در پژوهشی مستقل بتوان ردپای این استدلال را در آیات قرآنی یافت، اما از این آیه نمیتوان به سادگی مطلوب را نتیجه گرفت.
4. روایت مسیحی این استدلال
در سنت مسیحی، درست شبیه استدلال بالا بر معقولیت ایمان به خدا دیده میشود که برگرفته از نوشتههای غزالی است. این استدلال _ که به شرطبندی یا شرطیه پاسکال۲ معروف است _ برای اولین بار در قرن هفدهم، به دست بلز پاسکال (1623_1662)، فیلسوف، ریاضیدان، مخترع، و الهیدان کاتولیک در اندیشهها۳ صورتبندی شد و پس از مرگش منتشر شد.۴ وی کاتولیکی ملتزم بود، و تعلق عمیق عرفانی و گرایش ایمانگروانهای۵ داشت که در این گزینگویه خود را نشان میدهد:
دل برای خود دلایلی دارد که عقل آنها را نمیشناسد.۶
با این حال، برای اقناع نامؤمنان و کسانی که در تردید بودند و هنوز تکلیف خود را با خدا روشن نکرده بودند کوشید بنیادی معقول برای ایمان آوردن به دست دهد و برای این کار از استعاره شرطبندی بهره برد و استدلال معروف خود را عرضه داشت.
این استدلال از زمان نشر اندیشهها تا کنون در معرض نقض و ابرام جدی قرار گرفته است و مدافعان و منتقدان جدی دارد. وی در اندیشهها در حدود پنج صفحه استدلال خود را بسط میدهد و به نتیجه مطلوب میرسد. گفتنی است که اندیشهها به صورت قطعات و گزینگویههاست و چنان نیست که به صورت متون فنی فلسفی پیش رفته باشد؛ بلکه پاسکال تأملات کوتاه و بلند خود را در آن ثبت کرده است. البته در این قطعه به هنگام بسط ایده خویش به اشکالات و پرسشهایی جواب میدهد که برخی از منتقدان امروزی آن را چنان مطرح میکنند، گویی پاسکال به آنها توجه نداشته است. در این قطعه، پاسکال از این نقطه آغاز میکند که میدانیم نامتناهی وجود دارد، بیآن که به سرشت آن
1.. المیزان فی تفسیر القرآن، ج۱۷، ص۴۰۳.
2.. The Pascal's Wager.
3.. Pensées
4.. "Pascal, Blaise", in Encyclopedia of Philosophy , vol. ۷, p. ۱۳۱.
5.. Fideistic.
6.. Pensées and other Writings, p. ۱۵۸.