پاسکال نیز با این آثار سر و کار داشته است.۱
آنتونی فلو، در فرهنگامه فلسفی، تصریح میکند که این استدلال از جهان اسلام وارد مسیحیت شده است و سپس بر پاسکال خرده میگیرد که چرا اسلام را به مثابه یکی از گزینههای اساسی، در کنار مسیحیت، در نظر نگرفته است.۲ در برابر، اونامونو، فیلسوف معاصر اسپانیایی، ریشه این استدلال را به افلاطون میرساند و بر آن است که وی آرزوی جاودانگی را قطعی نمیدانست و با این حال «از ژرفای روحش این ندا بر کشید: چه شکوهمند است خطر کردن! این خطر کردن وقتی بشکوه است که روح ما نمیرد. شرطبندی پاسکال از این جمله افلاطون برخاسته است».۳
در حالی که به نظر میرسد در سنت اسلامی کمتر به این استدلال و کارآیی عملی آن توجه میشود، در سنت مسیحی و در غرب به شکل گستردهای طرح شده و پس از اشکالات متعددی که متوجه آن شده است، روایتهای اصلاح شده و دقیقی از آن به دست داده شده است که از عهده اشکالات بر میآید و از براهین عملگرایانه خوب به شمار میرود.
6. اشکالات این استدلال
این استدلال در میان فلاسفه معاصر غرب بهدقت مورد تأمل و نظر قرار گرفته است و در حالی که برخی آن را نوعی خودفریبی غیر اخلاقی میدانند، مدافعان آن را موجه و دفاعپذیر میشمارند. این نقض و ابرامها موجب آن شده است که این استدلال و این سبک نظرورزی بخش وسیعی از مباحث فلسفه دین را به خود اختصاص دهند. گستره این استدلال از مباحث الهیاتی فراتر رفته و در بحث نظریه تصمیم نیز مورد بحث واقع شده و کوشش میشود کاربست شرطبندی پاسکال در امور اجتماعی نشان داده شود.۴
الف) بررسی چند سوء فهم
برخی از اشکالاتی که متوجه این استدلال شده است، بسیار نیرومند و برخی زاده
1.. فرار از مدرسه: در باره زندگی و اندیشه ابوحامد غزالی، ص۱۹۴.
2.. A Dictionary of Philosophy P. ۲۶۳.
3.. درد جاودانگی، ص۸۱.
4.. Rational choice theory and religion: summary and assessment.