زمینهساز آن است که نتیجه بگیریم دین فاقد بنیاد عقلانی است. با این حال وی تأکید میکند که ما غالباً در حال ریسک کردن در زندگی، تجارت، جنگ، و سفرها هستیم و در رفتارهای خود از عقلانیت خاصی تبعیت میکنیم که همان را در باب ایمان میتوان به کار بست.۱
ب) طبقهبندی اشکالات و پاسخها
در آثار مختلفی که در نقد یا دفاع از شرطبندی پاسکال نوشته شده است، نقدهای متفاوتی میتوان دید؛ برای مثال، ویلیام لیکان و جرج شلزینگر در مقاله خویش، چندین اعتراض ناوارد و دو اعتراض اساسی را بر ضد استدلال شرطبندی پیش میکشند. اولین اعتراض جدی آن است که این استدلال در مواجهه با مسأله شهادت ناکارآمد است. تصور کنید که کسی قرار باشد به دلیل دینداری شهید شود، در این صورت این شرط به سود او نیست. دومین اشکال، آن است که فرض کنیم به جای یک خدای مسیحی خدایان متعدد مشرکان مانند، بعل و هبل باشند، در این صورت، مؤمن مسیحی ضرر کرده است.۲ اما از نظر آنتونی فلو، مهمترین، نه تنها، اشکال شرطبندی پاسکال آن است که شخص را میان تنها دو گزینه مخیر کرده است: ایمان کاتولیکی یا انکار آن. حال آن که در فضای جهل نسبت به واقعیت امر، گزینههای بیشماری را میتوان تصور کرد.۳
لیندا زاگزبسکی پس از بحثی مفصل در باره زمینه شکلگیری و کاربست این استدلال سه اعتراض اصلی را مطرح میکند و به هر سه پاسخ میدهد. این اعتراضات عبارتاند از:
1) اعتراض تعدد خدایان؛۴ یعنی همان اشکال فلو که گویی شخص تنها بین دو گزینه مخیر است، حال آن که با دعاوی متعارض ادیان چه باید کرد. پاسخ، آن است که پاسکال در فضای تکثر دینی که در آن مساجد در کنار کلیساها باشند، زندگی نمیکرد. وی با مردمی مواجه بود که ناگزیر به اتخاذ موضع بودند و با گزینههای حیاتی۵ رویاروی بودند. از این رو، باید میان مسیحیت یا الحاد یکی را انتخاب میکردند؛
2) خداوند خواهان ایمان اصیل و حقیقی است، نه ایمان منفعتطلبانه. پاسخ، آن
1.Ibid, p. ۱۷۱.
نیز مقایسه کنید با: تاریخ فلسفه، ج۴: از دکارت تا لایبنیتس،ص۲۱۴-۲۱۶.
2."You bet your life: Pascal’s Wager Defended", in Contemporary Perspectives on Religious Epistemology.
3.A Dictionary of Philosophy, p. ۲۶۳.
4.The many gods objection.
5..Live options.