انبیا را «اهل کتاب» یا «اهل التورات» میدانند. مبدأ این قول سیاق این دو آیه و توجه به مکی بودن آنها و نیز روایاتی است که از ابن عباس و قتاده و اعمش نقل شده است.۱ یحیی بن زیاد فراء (م207ق) میگوید:
«فَاسْأَلُوا أَهْلَ الذِّکْرِ»، یعنی اهل کتاب و اهل تورات و انجیل.۲
ابن جریر طبری (م310ق) ضمن پذیرش این قول، کتابهای دیگر غیر از تورات و انجیل را نیز افزوده است.۳ ثعلبی (م427ق) نیز به همین قول گرایش دارد.۴
واحدی نیشابوری مینویسد:
مراد از اهل الذکر در دیدگاه اکثر مفسران، اهل دو کتاب تورات و انجیلاند.۵
ابن عطیه اندلسی (م546ق) نیز اهل الذکر را یهود و نصارا میداند و آن را قول ابن عباس، مجاهد و حسن بر میشمرد.۶
زمخشری (م528ق) نیز ابتدا خاستگاه این پرسش (بشر بودن انبیا) را در ذهن مشرکان چنین تحلیل میکند:
قریش میگفتند: خداوند بزرگتر از آن است که پیامآورش بشر باشد. پس به آنان گفته شد:«وَ مَا أَرْسَلْنَا قَبْلَكَ إِلَّا رِجَالاً...؛ ما پیش از تو جز مردانی را به عنوان پیام آور نفرستادیم...پس از اهل الذکر بپرسید...». آنان همان اهل کتاباند. از آنان بپرسید تا به شما یاد دهند که خداوند در امتهای گذشته جز بشر را برای رسالت نفرستاده است.۷
فخر رازی (م606ق) در تفسیر این تعبیر در سوره انبیا همان عبارات زمخشری را میآورد۸ و در سوره نحل وجوه گوناگون در باره معنای اهل الذکر را بر میشمرد و آنها را در مدار یهود و نصارا جمعبندی کرده و مینویسد:
1.. جامع البیان عن آی القرآن، ج۸، ص۱۰۸؛ ج۱۰، ص۴ - ۵.
2.. معانی القرآن، ج۲، ص۱۹۹.
3.. جامع البیان عن آی القرآن، ج۸، ص۱۰۸؛ ج۱۰، ص۵.
4.. الكشف و البیان، ج۶، ص۱۸.
5.. الوسیط فی تفسیر القرآن المجید، ج۳، ص۶۳ و ۲۳۱.
6.. المحرر الوجیز فی تفسیر الكتاب العزیز، ج۳، ص۳۹۵.
7.. الكشاف عن حقائق غوامض التنزیل، ج۲، ص۶۰۸؛ ج۳، ص۱۰۴.
8.. مفاتیح الغیب (التفسیرالكبیر)، ج۲۲، ص۱۴۴.