پس خداوند به مشرکان دستور داده تا در این مسأله به یهود و نصارا مراجعه کنند.۱
قرطبی (م671ق) در باره آیه هفتم سوره انبیا می‌نویسد:
مراد از اهل الذکر اهل تورات و انجیل‌اند، آنان که به پیامبراکرم _ صلی الله علیه و آله _ ایمان داشتند و...آنان را اهل الذکر می‌نامند؛ چون اخبار انبیا را به یاد داشتند و عرب از آنها چیزی نمی‌دانست و دأب کفار قریش هم این بود که در باره پیامبر اکرم _ صلی الله علیه و آله _ به آنان رجوع می‌کردند.
ولی در ذیل آیه 43 نحل تنها به ذکر روایات صحابه و تابعان اکتفا کرده است.۲ ابن‌کثیر (م774ق) اهل الذکر در سوره انبیا را مطلق اهل العلم از امت‌های مختلف می‌داند و یهود و نصارا را از مصادیق آن برمی شمرد.۳ و در ذیل آیه 43 نحل آنان را «اهل الکتب الماضیه» و از قول ابن عباس و مجاهد و اعمش «اهل الکتاب» می‌داند.۴ بیضاوی (م791ق) نیز _ که به جمع‌بندی اقوال اعتنای ویژه دارد _ اهل الذکر در آیه 43 سوره نحل را «اهل الکتاب» یا «آگاهان به اخبار گذشتگان»۵ و در سوره انبیا تنها «اهل کتاب» می‌داند.۶
معاصران، همانند سید قطب، نیز اهل الذکر را «اهل کتاب» معنا کرده‌اند.۷
در قرآن نیز «ذکر» بر «تورات» اطلاق شده است.۸ ظاهراً در آیه 54 سوره غافر نیز بر تورات و انجیل اطلاق گردیده است.
جمعی اندک از اهل سنت اهل الذکر را «اهل القرآن» دانسته‌اند. ریشه این قول نیز روایتی از ابن عباس است که فقط قرطبی آن را نقل و گفته است:
و قال ابن عباس: اهل الذكر، اهل القرآن.۹
1.. همان، ج۲۰، ص۳۶ - ۳۷.
2.. الجامع لأحكام القرآن، ج۱۰، ص۱۰۸؛ ج۱۱، ص۲۷۲.
3.. تفسیر القرآن العظیم، ج۳، ص۱۷۴.
4.. همان، ج۲، ص۵۷۱.
5.. انوار التنزیل و اسرار التأویل، ج۱، ص۵۴۵.
6.. همان، ج۲، ص۶۵.
7.. فی ظلال القرآن، ج۴، ص۲۱۷۲.
8.. ر.ک: سوره احزاب، آیه ۳۳.
9.. الجامع لأحكام القرآن، ج۱۰، ص۱۰۸.
