بررسي و ارزيابي وجوه جمع بين روايات «اهل الذكر» و سياق آيات (43 سوره نحل و هفتم سوره انبيا) در ديدگاه مفسران - صفحه 33

يَا أَهْلَ الْکِتَابِ لِمَ تَلْبِسُونَ الْحَقَّ بِالْبَاطِلِ....۱
و به ویژه مسیحیان که عیسی را پسر خدا می‌دانند، در برابر این پرسش چنین پاسخ می‌دهند:
اولاً. هر چند یهود و نصارا منکر نبوت پیامبر خدا بودند، اما بشر بودن انبیا را نه تنها منکر نبودند، بلکه آن را ابراز می‌کردند و اعتراف اهل کتاب به این امر که جملگی انبیا بشر بوده‌اند، برای مشرکان قابل قبول‌تر است؛ چون اهل کتاب دشمن پیامبر خدا _ صلی الله علیه و آله _ و مرجع مشرکان بوده‌اند و اعتراف دشمن برای مشرکان، اطمینان بخش‌تر بوده است.۲ به همین دلیل، برخی از اهل سنت می‌گویند: دیدگاه اعمش و سفیان بن عیینه _ که بر این باورند که مراد از اهل الذکر مؤمنان به رسالت پیامبر خدا _ صلی الله علیه و آله _ از اهل کتاب‌اند۳ _ مردود است؛ چون اخبار مؤمنان برای کفار، به خاطر آن که کافران، مؤمنان به رسالت پیامبر خدا _ صلی الله علیه و آله _ از اهل کتاب و غیر اهل کتاب را به دلیل ایمانشان تکذیب می‌کردند و قولشان را جانبدارانه می‌دیدند، حجت نیست.
ثانیاً. حجم پاسخ‌دهندگان از اهل کتاب به پرسش مشرکان در حد تواتر بوده و در این صورت، احتمال کذب و کتمان حقیقت منتفی است.۴
در مصادر سنی، علاوه بر دسته اول _ که اهل الذکر را «اهل الکتاب» از یهود و نصارا قلمداد می‌کنند و دسته دوم _ که آنان را «اهل القرآن» می‌دانند _ دسته سومی از روایات وجود دارد که از امام علی_ علیه السلام _ با دو طریق: امام باقر _ علیه السلام _ ، از اجدادشان، از امام علی_ علیه السلام _ و حارث، از امام علی_ علیه السلام _ ۵ و از شخص امام باقر _ علیه السلام _ نیز با چهار طریق: جابر جعفی، فضیل بن یسار، سعد الاسکاف و ابان بن تغلب۶ و از ابن عباس با یک

1.. سوره آل عمران، آیه ۷۱.

2.. الوسیط فی تفسیر القرآن المجید، ج۳، ص۲۳۱؛ المحرر الوجیز فی تفسیر الكتاب العزیز، ج۳، ص۳۹۵؛ الكشاف عن حقائق غوامض التنزیل، ج۲، ص۱۰۴؛ مفاتیح الغیب (التفسیرالكبیر)، ج۲۲، ص۱۴۴.

3.. جامع البیان عن آی القرآن، ج۸، ص۱۰۸؛ المحرر الوجیز فی تفسیر الكتاب العزیز، ج۳، ص۳۹۵.

4.. الجامع لأحكام القرآن، ج۱۱، ص۲۷۲؛ مفاتیح الغیب (التفسیرالكبیر)، ج۲۲، ص۱۴۴؛ انوار التنزیل و اسرار التأویل، ج۲، ص۶۵.

5.. جامع البیان عن آی القرآن، ج۱۰، ص۵؛ شواهد التنزیل لقواعد التفضیل، ج۱، ص۵۰۸ و ۴۵۹؛ الكشف و البیان، ج۶، ص۲۷۰؛ مفاتیح الاسرار و مصابیح الانوار، ص۱۹۹؛ الجامع لأحكام القرآن، ج۱۱، ص۲۷۲.

6.. جامع البیان عن آی القرآن، ج۸، ص۱۰۹؛ شواهد التنزیل لقواعد التفضیل، ج۱، ص۵۰۹، ۵۱۱،۴۶۰ و۴۶۶؛ مفاتیح الاسرار و مصابیح الانوار، ص۱۹۹؛ تفسیر القرآن العظیم، ج۲، ص۵۷۱؛ تفسیر فرات الكوفی، ج۱، ص۷۱ و۱۵۱.

صفحه از 50