«اهل الذکر» در این امت آنان خواهند بود. این نکته با توجه به شأن صدور این روایات بیشتر درک می‌شود؛ یعنی در عصری که داعیه‌داران دین و مرجعیت علمی و تفسیری فراوان و امکان انحراف بسیار بود، ائمه اطهار _ علیهم السلام _ با تأکید بر این که تنها آنان «اهل الذکرند» و مرجعیت دینی و علمی تنها برای آنان ثابت است، به هدایت‌گری جامعه می‌پرداختند. به نظر می‌رسد در سطح تنزیل آیه وجه جمعی که با توجه به نظریه استقلال بخش‌های آیه مطرح شد، نسبت به بقیه وجه جمع‌ها و در سطح تأویل نظریه تجرید و تعمیم _ که بر اساس تحلیل پایگاه اجتماعی اهل الذکر صورت گرفت و در عصر ائمه اطهار تنها بر آنان تطبیق شد _ به صواب نزدیک‌تر است.
به هر روی، بعد از آن که ثابت شد مراد از اهل الذکر، اهل بیت _ علیهم السلام _ است، این نکته نیز باید مورد توجه قرار گیرد که در تفکر شیعه مرجعیت سیاسی از مرجعیت علمی و آن دو از مقام معنوی و ملکوتی امام جدا نیست. این عدم انفکاک مستلزم داشتن علوم و معارف لدنی است که اهل بیت _ علیهم السلام _ واجد آن‌اند و منابع و مصادر آن در شیعه و برخی از منابع سنی به چشم می‌خورد. این مرجعیت مانند رسالت با جعل و نصب خداوند صورت می‌پذیرد که باید در جای خود بحث شود.^۱

نتيجه

این پژوهش به ارزیابی مباحث متنوع قرآن پژوهان در باره اصطلاح شناسی اهل الذکر در دو آیه از آیات قرآن پرداخته است. برای درک درست و ارزیابی واقع بینانه از دیدگاه‌ها اصطلاح اهل الذکر به دو سطح تنزیل و تأویل تقسیم شده است. سپس دیدگاه مفسران شیعه واهل تسنن به طور جداگانه مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است. اکثر اهل سنت،