یاد کنید آن گاه را که گفتید: ای موسی، ما تا خداوند را آشکارا نبینیم به تو ایمان نمیآوریم. و در حالی که خود مینگریستید آذرخش شما را فرا گرفت. باز از پسِ مرگتان شما را برانگیختیم باشد که سپاس بگذارید.۱
پس این تعریف فقط به زنده شدن مردگان اشاره دارد و کامل نیست، ولی برای معنای اصطلاحی تعاریف دقیقتری وجود دارد. شیخ مفید مینویسد:
ان الله یرد قوماً من الاموات الی الدنیا فی صورهم التی کانوا علیها، فیعز منهم فریقاً و یذل فریقاً و یدیل المحقین من المبطلین و المظلومین منهم من الظالمین، و ذلک عند قیام مهدی من آل محمّد.۲
همانا خداوند گروهی از اموات را با همان صورت و چهرههایی که داشتند به دنیا برمیگرداند؛ گروهی را عزیز و گروهی را ذلیل میکند و اهل حق را بر اهل باطل غلبه و نصرت داده و مظلومین را بر ظالمین و ستمگران غلبه میدهد. این واقعه هنگام ظهور ولی عصر (عج) رخ خواهد داد.
در تعریف شیخ مفید چند نکته ظریف وجود دارد که مجموع آنها نشانگر تعریف اصطلاحی رجعت است:
1. تعبیر «یرد» نشان دهنده هماهنگی بین معنی لغوی و اصطلاحی است؛ زیرا به معنای بازگشت است بر خلاف «الحیوة بعد الممات» که در تعریف نخست آمده بود.
2. «قوماً من الاموات» نشان میدهد که رجعت ویژه گروهی خاص است و عمومی نیست؛ چنان که در احادیث به آن خواهیم پرداخت و آن گروه مؤمنان کامل و کافران بد طینت هستند.
3. تعبیر «فی صورهم التی کانوا علیها» بیان میکند افرادی که رجوع میکنند، به همان صورت دنیوی و دارای جسم و خواص ماده خواهند بود.
۴. جمله «فیعز فریقاً.... الظالمین» اشاره به فلسفه رجعت دارد و آن عزت مؤمنان و ذلت ظالمان است.
۵. «عند قیام المهدی(عج)» گویای زمان رجعت است که به طور اجمالی مشخص میکند که قبل از قیامت و در هنگام ظهور حضرت مهدی آل محمّد صلی الله علیه وآله_ علیه السلام _ خواهد بود.
1.. سورۀ بقره، آیه ۵۵ و ۵۶.
2.. اوائل المقالات، ص۷۸.