گونه‌شناسي شناخت‌هاي اثرگذار در اخلاق - صفحه 93

اثر دیگر، خویشتنداری از گناه است. توجه به رازقیت خداوند مانع غفلت ورزیدن در انجام واجبات نیز می‌گردد؛ زیرا انسانی که به این مطلب واقف است، فقط در فکر به دست آوردن روزی نیست؛ به گونه‌ای که در انجام فرایضی که خداوند بر انسان واجب کرده است، غفلت ورزد و کوتاهی کند؛ چرا که می‌داند آنچه برای ایشان مقدر شده است، به او می‌رسد. پیامبر اکرم _ صلی الله علیه و آله _ به اباذر:
یا أَبَا ذَرٍّ ... لَا تَتَشَاغَلْ عَمَّا فُرِضَ عَلَیک بِمَا ضُمِنَ لَک.۱
اثر سوم، درمان حرص است. کسی که خداوند را رازق می‌داند و ایمان کامل به وعده‌های الهی دارد، حرص در جمع آوری مال ندارد و به تقدیر الهی راضی است. امام صادق _ علیه السلام _ می‌فرماید:
إِنْ کانَ الرِّزْقُ مَقْسُوماً فَالْحِرْصُ لِمَا ذَا؟۲
آگاهی بر این که رزق هر فرد برای او مقدر شده است و به او می‌رسد و حرص زدن یا نزدن انسان تأثیری در کم و زیاد شدن روزی او ندارد، سبب آرامش روحی انسان می‌شود؛ چرا که انسان حریص برای این که انتظار دارد به آنچه که می‌خواهد برسد، ولی در عمل نمی‌رسد، دچار ناراحتی می‌شود و آسایش خود را از دست می‌دهد و همواره در رنج و ناراحتی به سر می‌برد.۳
اثر چهارم آن، درمان بخل است. آگاهی از این که خداوند روزی هر کس را می‌رساند و در صورت انفاق آنچه انسان در اختیار دارد، خداوند جایگزینی برای آن خواهد داشت، سبب رهایی از بخل می‌گردد. بنا بر روایات، ریشه بخل ورزیدن مانند حرص، سوء ظن داشتن به خداوند متعال است. امام علی _ علیه السلام _ می‌فرماید:
إِنَّ الْبُخْلَ وَ الْجُبْنَ وَ الْحِرْصَ غَرَائِزُ شَتَّى یجْمَعُهَا سُوءُ الظَّنِّ بِالله.۴

ب) شناخت قدرت خداوند

قدرت خدا بر همه چیز، یکی دیگر از مراتب خداشناسی است. شناخت قدرت

1.. إرشاد القلوب إلی الصواب، ج‏۱، ص۶۲.

2.. أمالی الصدوق، ص۸.

3.. ر.ک: إحیاء علوم الدین، ج۱۰، ص۲۲؛ بحار الأنوار، ج‏۷۰، ص۵۳.

4.. نهج البلاغه، نامه ۵۳؛ نیز می‌فرماید: «الْجُبْنُ وَ الْحِرْصُ وَ الْبُخْلُ غَرَائِزُ سَوْءٍ یجْمَعُهَا سُوءُ الظَّنِّ بِاللهِ سُبْحَانَهُ» (تصنیف غرر الحكم و درر الكلم‏، ص۲۹۲)؛ نیز می‌فرماید: «الْبُخْلُ بِالْمَوْجُودِ سُوءُ الظَّنِّ بِالْمَعْبُودِ» (همان). امام صادق _ علیه السلام _ : «حَسْبُ الْبَخِیلِ مِنْ بُخْلِهِ سُوءُ الظَّنِّ بِرَبِّهِ مَنْ أَیقَنَ بِالْخَلَفِ جَادَ بِالْعَطِیةِ» (الاختصاص، ص۲۳۴).

صفحه از 105