هـ) شناخت رحمت خداوند
از دیگر حقایق خداوند متعال، رحمت اوست که در متون دینی مکرر مورد اشاره و تصریح قرار گرفته است.۱ توجه به این صفت و شناخت خداوند با این ویژگی نیز آثار مخصوص به خود را دارد؛ یکی از آنها زدودن غم است. از آنجا که رحمت و لطف خدا بر همه موجودات گسترده است و همه چیز را فراگرفته است، شناخت خداوند به عنوان سرچشمه رحمت و آرامش، که از روی حکمت و مصلحت خود به انسان‌ها عطا می‌کند یا آنچه را داده است باز می‌گیرد، سبب می‌شود تا انسان خود را در سختی‌ها تنها نبیند و به رحمت و مهربانی خداوند امیدوار باشد. امام کاظم _ علیه السلام _ به هشام بن حکم می‌فرماید:
وَ اعْلَمْ أَنَّ اللَّهَ ... لَمْ یفَرِّجِ الْمَحْزُونِینَ بِقَدْرِ حُزْنِهِمْ، وَ لَکنْ بِقَدْرِ رَأْفَتِهِ وَ رَحْمَتِهِ، فَمَا ظَنُّک بِالرَّءُوفِ الرَّحِیمِ الَّذِی یتَوَدَّدُ إِلی مَنْ یؤْذِیهِ بِأَوْلِیائِهِ فَکیفَ بِمَنْ یؤْذَى فِیهِ.۲
اثر دیگر، درمان یأس است. این شناخت باعث می‌شود تا انسان در صورت انجام اشتباهات و ارتکاب گناهان دچار یأس و نا امیدی نشود و به سوی خداوند بازگردد. از این رو، خداوند متعال در قرآن کریم می‌فرماید:
قُلْ یا عِبادِی الَّذینَ أَسْرَفُوا عَلی أَنْفُسِهِمْ لا تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَةِ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ یغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمیعاً إِنَّهُ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحیمُ.۳
3. شناخت دنیا
بر اساس آنچه در متون دینی آمده، شناخت صحیح دنیا یکی از عوامل مؤثر در اصلاح اخلاق است. در این قسمت از پژوهش به دنبال این هستیم که دریابیم که دنیا با ابعاد مختلفی که دارد چگونه در اصلاح اخلاق و پرورش خوی پسندیده تأثیرگذار است. در ادامه نقش شناخت این ابعاد و تأثیر شناخت هر بعد را در اصلاح اخلاق را بیان می‌کنیم:
الف) شناخت فناپذیری دنیا
یکی از این جنبه‌ها، توجه به فنا پذیر بودن دنیا است.۴ شناخت این بعد از دنیا،
1.. ر. ک: دانشنامه عقاید اسلامی، ج۶، ص۱۴۲.
2.. تحف العقول عن آل الرسول (ص)، ص۳۹۹.
3.. سوره زمر، آیه۵۳.
4.. نهج البلاغة، خطبة ۴۵؛ ر. ک: دنیا و آخرت در قرآن و حدیث، ج۱، ص۴۲ «دار فناء».
