گونه‌شناسي شناخت‌هاي اثرگذار در اخلاق - صفحه 98

دوری از تفاخر و شگفت زدگی از دنیا می‌گردد. این بدان جهت است که هر خوشی که ناپایدار و فناپذیر باشد، نمی‌تواند مایه فخر و شگفتی گردد. عزت و فخر این دنیا بقایی ندارد و نابود شدنی است و در نتیجه رقابت بر عزت و فخری که نابود شدنی است معنایی نخواهد داشت. امام علی _ علیه السلام _ می‌فرماید:
فَلَا تَتَنَافَسُوا فِی عِزِّ الدُّنْیا وَ فَخْرِهَا وَ لَا تَعْجَبُوا بِزِینَتِهَا وَ نَعِیمِهَا ... فَإِنَّ عِزَّ الدُّنْیا وَ فَخْرَهَا إِلی انْقِطَاعٍ وَ إِنَّ زِینَتَهَا وَ نَعِیمَهَا إِلی زَوَالٍ ... .۱

ب) زودگذر بودن دنیا

ویژگی دیگر دنیا زود گذر بودن آن است. به همین جهت در روایات اسلامی از آن، به عنوان سرای کوچیدن۲ سرای رفتن۳ گذرگاه۴ و زود گذر۵ یاد شده است. این شناخت چند اثر اخلاقی دارد: یکی زهد است. مجموعه عمر این جهان هر چه باشد، در برابر زندگی بی‏پایان در سرای دیگر لحظه زود گذری بیش نیست و کسی که این ویژگی دنیا را بشناسد، دل بسته آن نمی‌شود؛ چرا که چیزی شایسته دلبستگی و رغبت است که پایدار باشد. امیرمومنان _ علیه السلام _ در این باره می‌فرماید:
ینْبَغِی لِمَنْ عَلِمَ سُرْعَةَ زَوَالِ الدُّنْیا أَنْ یزْهَدَ فِیهَا.۶
اثر دیگر، صبر است. نیز توجه به این که زندگی دنیا، زندگی در لحظه حال است، نه در گذشته است و نه در آینده سبب می‌شود تا انسان فقط رنج و نگرانی لحظه ای را که در آن قرار دارد تحمل کند و در برابر مشکلات صبر داشته باشد. امام صادق _ علیه السلام _ در این باره می‌فرماید:
اصْبِرُوا عَلی طَاعَةِ اللَّهِ وَ تَصَبَّرُوا عَنْ مَعْصِیةِ اللَّهِ، فَإِنَّمَا الدُّنْیا سَاعَةٌ، فَمَا مَضی فَلَیسَ تَجِدُ لَهُ سُرُوراً وَ لَا حُزْناً، وَ مَا لَمْ یأْتِ فَلَیسَ تَعْرِفُهُ، فَاصْبِرْ عَلی تِلْک السَّاعَةِ الَّتِی أَنْتَ فِیهَا فَکأَنَّک قَدِ اغْتَبَطْت.۷

1.. من لا یحضره الفقیه، ج‏۱، ص۴۲۹_ ۴۳۰.

2.. نهج البلاغه، خطبه ۱۱۳؛ تنبیه الخواطر، ج۱، ص۷۷؛ كشف الغُمّة، ج۱، ص۱۷۲.

3.. نهج البلاغه، خطبه ۱۹۶؛ بحار الأنوار، ج۷۳، ص۱۳۳، ح ۱۳۷.

4.. نهج البلاغه، حكمت ۱۳۳.

5.. الكافی، ج۸، ص۲۸۴.

6.. تصنیف غرر الحكم و درر الكلم‏، ص۱۳۸.

7.. الكافی، ج‏۲، ص۴۵۹.

صفحه از 105