اسماعیل نقل کرده، این تعهد و فراوانی نقل، به گونه واضح، مشتمل بر توثیق و تعدیل وی است.^۱ ملا علی کنی تصریح می‌کند که برخی از بزرگان عصر ما که کتب اصحاب را مانند: المختلف، المنتهی، التذکره، التنقیح، الذکری، جامع المقاصد، الروض، الروضة، مجمع الفائدة و البرهان، المسالک، المدارک، و ... بررسی کرده‌اند، به این نکته اشاره کرده‌اندکه آنان به اجماع و اتفاق تمامی روایاتی را که کلینی نقل کرده، صحیح دانسته‌اند. پاره‌ای از ایشان این ادعای اجماع را در باب اکتفای به ذکر یک بار تسبیحات أربعه و عده‌ای در موضوع وقف بر اولاد صغیر مطرح کرده‌اند که به طور طبیعی روایات محمد بن اسماعیل هم در زمره آن روایت‌ها محسوب می‌گردد.^۲

5. تقوا و احتیاط کلینی

محمد بن اسماعیل از مشایخ کلینی به شمار می‌آید و مثل وی _ که در کمال تقوا و احتیاط به سر می‌برده و بیست سال بر تألیف آن کتاب کوشیده است _ فرد فاسقی را به عنوان استاد خود انتخاب نکرده و از وی نقل حدیث نمی‌کند.

نتیجه

امام خمینی (ره)، محمد بن اسماعیل نیشابوری، استادِ کلینی را ثقه می‌داند و آیةالله خویی (ره) معتقد به عدم اثبات وثاقت وی است. واکاوی نکات و قراین بسیار، مؤیّد رویکرد و مختار فقیهِ نخست است؛ أموری مانند:
1. توثیق محمد بن اسماعیل از سوی علامه حلی، شهید اول،شهید دوم، صاحب معالم، میرداماد، حرّعاملی، وحید بهبهانی و...
2. لقب «بندفر»که حاوی فرزانگی و ارجمندی وی است؛
3. از مشایخ اجازه بودن محمد بن اسماعیل؛
4. در عداد راویان کامل الزیارات که شهادت به وثاقت آنها داده شده، قرار دارد؛
5. جزو شاگردان ویژه فضل بن شاذان است؛
6. نقل متعدد کشّی از محمد بن اسماعیل و اعتماد به وی؛
7. نقل صدها روایت توسط کلینی از وی که در مقدمه الکافی متعهد به نقل اخبار صحیح شده است؛