1. بارورکردن گنجینه‌های دانش پنهانی (استعدادهای نهفته علمی) با احترام به کرامت انسانها و به مدد تبلیغ و استدلال میسر است؛
2. در راه کسب علم، حلم و شکیبایی قرین هم است؛
3. تعلیم و آموزش با تعنف و سختگیری میسر نمیشود و معلم باید به صفت آسان‌گیر و میسّر مزین باشد؛
4. پرورش، باروری و پویایی علم را با نشر آن میتوان ضمانت کرد.
4. رحمت و مهرورزی
یکی از صفات پیامبر در قرآن رسول رحمت است. پیامبر رحمت، در اهداف بعثت، رسالت خود را بر مبنای رحمت تعریف میکند. زمانی پیامبر به جهت تکریم مقام پدر و مادر و نهی از خشونت هدف بعثت خود را رحمت معرفی کرده و سرکشی و خشونت را نهی میکند. در روایت دیگری پیامبر خود را رسول رحمت معرفی کرده و مصداق این عطوفت را در مبارزه با ناهنجاری‌های فرهنگی به تصویر میکشد؛ ناهنجاری‌هایی (شرب خمر، قمار، بت پرستی) که در قرآن تحریم شده و جامعه را از عقلانیت (شرب خمر) و وحدانیت (بت پرستی) و عدالت (قمار و آلات لهو و لعب) دور میکند و نابسامانی و ناهنجاری را در جامعه ایجاد میکند. در نتیجه بروز این نابسامانی‌ها بر طبق آیات قرآن عداوت و دشمنی در میان مردم ریشه دوانده و بغض و کینه جای هنجارها را میگیرد.۱ یکی دیگر از مصادیق رحمت بودن پیامبر، بعثت در جهت جهاد و مبارزه است. از آن جا که هرگونه دعوت به خداپرستی بر ضد جبّارانی است که می‌خواهند مردم همچون خدا آنها را بپرستند و اگر آنها فرصت پیدا کنند تمام این مراکز را با خاک یکسان می‌کنند، رحمت خداوند بر این قرار گرفته که با تأکید بر جهاد، به نوعی پاکسازی از فساد را ترویج کند. در روایت دیگری رحمت بودن پیامبر در سربلندی یک قوم و خاکساری قوم دیگر معنا میشود که بر حسب این آیه قرآن:
أَ هُمْ یَقْسِمُونَ رَحْمَةَ رَبِّکَ نَحْنُ قَسَمْنَا بَیْنَهُمْ مَعِیشَتَهُمْ فِی الْحَیَاةِ الدُّنْیَا وَ رَفَعْنَا بَعْضَهُمْ فَوْقَ بَعْضٍ دَرَجَاتٍ لِیَتَّخِذَ بَعْضُهُمْ بَعْضاً سُخْرِیّاً وَ رَحْمَةُ رَبِّکَ خَیْرٌ مِمَّا یَجْمَعُونَ.۲
دلیل این امر اداره امور اجتماع و ارتفاع نیازهای نوع بشر با تکیه بر یکدیگر است و این
1.. سوره بقره، آیه۲۱۹.
2.. سوره زخرف، آیه ۳۲: آیا آنانند که رحمت پروردگارت را تقسیم می‌کنند؟ ما [وسایل] معاشِ آنان را در زندگی دنیا میانشان تقسیم کردهایم، و برخی از آنان را از [نظر] درجات، بالاتر از بعضی [دیگر] قرار دادهایم تا بعضی از آنها بعضی [دیگر] را در خدمت گیرند، و رحمت پروردگار تو از آنچه آنان میاندوزند بهتر است. (ترجمه فولادوند).
