تبیین فرایند شکل‌گیری صبر با تکیه بر منابع اسلامی - صفحه 73

با رویکرد اخلاقی صبر را بررسی کنند. در طول سال‌های اخیر نیز مقالات متعددی در باره مفهوم صبر و ضرورت آن به نگارش در آمده است.
به نظر می‌رسد یکی از مسائلی که کمتر به آن پرداخته شده است، بررسی صبر با رویکرد روانشناختی است؛ به این معنا که با توجه به آیات، روایات و متون دینی بدانیم روند شکل‌گیری صبر چگونه است؟ نشانه‌های افراد صبور چیست؟ صبر چه پیامدهایی دارد؟ آیا می‌توان میزان صبر افراد را سنجید؟ در صورت امکان سنجش، چه مقیاسی برای تشخیص صبر مفید است؟ در این مقاله مجال بررسی و پاسخ به همه این سؤالات نیست. هدفی که پژوهش حاضر دنبال می‌کند «تبیین فرایند شکل گیری صبر» است. با تبیین و بررسی این موضوع می‌توان گوشه‌ای از کمبودها را جبران نمود.
یکی از پژوهش‌هایی که با نگاه روانشناختی در مورد صبر صورت گرفته، مقاله‌ای است با عنوان «بررسی پایه‌های روانشناختی و نشانگان صبر در قرآن». هدف از این پژوهش بیان این مسأله است که در افراد خویشتن‌دار چه سازه‌های روانشناختی وجود دارد که آنان را قادر می‌سازد در موقعیت‌های دشوار خودمهارگری نشان دهند. در مقاله مذکور، نشانه‌های افراد صبور بر اساس آیات قرآن، اهمیت روانشناختی صبر، تعریف صبر، مفاهیم مشابه آن در روانشناسی و هفت مبنای روانشناختی برای صبر نیز مطرح شده است.۱ در تحقیق دیگری که اخیراً تحت عنوان «صبر، مبانی نظری و کارکردهای روانی_ اجتماعی» صورت گرفته است، ضمن تعریف و بیان ضرورت صبر و توضیح تأثیر و کارکردهای آن در حیات فردی و اجتماعی، به تبیین شیوه‌های یادهی _ یادگیری این ساز و کار بر اساس رویکردهای شناختی، یادگیری اجتماعی و یادگیری رفتار پرداخته شده است.۲
از جمله پژوهش‌های معدود روانشناختی در زمینه صبر، الگویی است که توسط بلونت۳ و جانیکیک۴ برای صبر ارائه شده است. بلونت و جانیکیک (1999 و 2000م) در دو مقاله، به پژوهش در باره صبر پرداختند. در هر دو مقاله صبر را به عنوان واکنش شناختی، رفتاری و هیجانی به تأخیر، توصیف کردند. مقاله اول آنها یک تلاش اولیه برای کشف این بود که افراد چگونه واکنش‌های صبورانه یا بی‌تابانه به تأخیر اجتماعی را توجیه می‌کنند (اگر چه با تأخیرهای درون شخصی قابل مقایسه است) و بحث مقاله دوم آنها متمرکز بر نقش هیجان

1.. «بررسی پایه‌های روانشناختی و نشانگان صبر در قرآن»، ص۱۴۳- ۱۶۸.

2.. «مبانی نظری و کاردهای روانی اجتماعی صبر»، ص۱۰۳- ۱۳۰.

3.. Blount, S.

4.. Janicik. G. A.

صفحه از 95