تبیین فرایند شکل‌گیری صبر با تکیه بر منابع اسلامی - صفحه 74

در صبر با بی‌تابی است (دادلی)۱ .۲
طبق الگویی که آنها معرفی کردند، صبر دو آغازگر اصلی تأخیر دارد: عقب افتادن و تحمل.۳
عامل تعویق بیان‌گر تأخیرهایی است که در آن دسترسی به هدف، به خاطر تدوام و طول کشیدن زمان برای رسیدن به آن، با مانع مواجه می‌شود (به عنوان مثال، تأخیر زمان پرواز). عامل تحمل نیز بیان‌گر موقعیتی است که هدف بلوکه می‌شود و فرد ناچار است در برابر یک موقعیت ناراحت کننده یا ناخوشایند از قبیل گریه فرزند مقاومت کند. بنا بر این، در تحمل، به جای طول کشیدن زمان، یک محرک ناخوشانید، رسیدن به هدف را متوقف یا دچار مانع می‌کند.۴
طبق این مدل، صبر یک فرایند ذاتی نیست، بلکه فرایندی مبتنی بر شناخت و هیجان است. در این مدل صبر، با رخ دادن تأخیر، تفسیر فرد از موقعیت به عنوان یک تأخیر شروع به کار می‌کند؛ در ادامه مراحل ارزیابی از موقعیت، اسناد مسئولیت تأخیر،۵ تعیین تکلیف خود برای واکنش به تأخیر و نیز واکنش‌های شناختی به تأخیر، به دنبال می‌آیند. بعد از تفسیر از تأخیر، واکنش هیجانی، سپس نشانه‌های رفتاری صبر بروز می‌کند.۶
نکته دیگر در پژوهش بلونت و جانیکیک این است که آنها چند عامل را مطرح کردند که در تجربه انتظار، نقش میانجی‌گری و واسطه را دارند و در بروز صبر یا بی‌تابی، می‌توانند تاثیر‌گذار باشند. این عوامل عبارت‌اند از نگرش شخص نسبت به انتظار، وجود آشفتگی (موجبات حواس‌پرتی) در محیط انتظار، موقعیت (زمان و مکان) انتظار، و توانایی شخص در پرت کردن حواس از هدف دلخواه و توانایی در بازسازی شناختی موقعیت انتظار. در ضمن وجود خودکنترلی، قوانین اجتماعی و توانایی تعدیل منفعت شخصی خود در مواجهه با تأخیر فرد را سوق می‌دهد که واکنش صبر نشان دهد؛ اما در مقابل عدم خودکنترلی،

1.. Dudley, K. C.

2...Empirical Development of a Scale of Patience, p ۹-۱۰.

3.. همان، ص۵۱.

4.. همان، ص۱۰۱ -۱۰۲.

5.. در صورتی که از تاخیر به عنوان مسئولیت موقعیت مورد نظر یا مسئولیت خود تفسیر شود، بیشتر احتمال دارد که صبر تحقق پیدا کند؛ در حالی که اگر مسئولیت تاخیر به عنوان ماهیتی که شخص یا عامل دیگر متضمن آن است، تصور شود احتمال بی‌تابی وجود دارد. واکنش صبر یا بی‌تابی همچنین بستگی به این دارد که فرد گرفتار، مسئولیت خودش را در واکنش به تاخیر چقدر ارزیابی کند: (Empirical Development of a Scale of Patience, p ۴-۵)

6.. همان، ص۵۳.

صفحه از 95