تبیین فرایند شکل‌گیری صبر با تکیه بر منابع اسلامی - صفحه 80

فرد صابر (دنیا را) قلباً آرزو می‌کند، ولی هنگامی که به آن می‌رسد، به خاطر سوء عاقبت و زشتی‌اش (به لحاظ عقل)،۱نفس را از آن باز‌ می‌دارد.
بر طبق این روایت، فرد صابر به خاطر توجه به عاقبت بدی که دنیا دارد، خودش را از آن نگه می‌دارد؛ با نگاهی دیگر می‌توان گفت که رهایی از عاقبت بد، امری خوشایند است و توجه به آن باعث حفظ نفس از دنیاخواهی می‌شود. پس باز می‌‌توان گفت توجه و تمرکز به پایان (شیرین) است که موجب صبوری می‌شود.
البته این مطلب را (یعنی ورود و تمرکز به پایان شیرین صبر موجب بروز صبر می شود) از طریق توجه به نگرشی که در آیات و روایات به صبر وجود دارد نیز می‌توان اثبات کرد.
با نگاهی کوتاه به آیات صبر در قرآن، می‌توان اذعان کرد که در بسیاری از موارد جنبه شیرین صبر یعنی عاقبت و پایان خوشایند آن مورد توجه قرار گرفته است؛ به عنوان نمونه در قرآن کریم آمده است:
سَلامٌ عَلَیْكُمْ بِما صَبَرْتُمْ فَنِعْمَ عُقْبی الدَّار.۲ما عِنْدَكُمْ یَنْفَدُ وَ ما عِنْدَ اللَّهِ باقٍ وَ لَنَجْزِیَنَّ الَّذینَ صَبَرُوا أَجْرَهُمْ بِأَحْسَنِ ما كانُوا یَعْمَلُون.۳وَ جَزاهُمْ بِما صَبَرُوا جَنَّةً وَ حَریراً.۴
در این آیات و بسیاری از آیات دیگر به عاقبت خوشایند صبر توجه شده است و انسان به سوی جنبه خوشایند آن سوق داده می‌شود. در نتیجه، ترغیب می‌شود تا از جنبه خوشایند صبر وارد شده و صبور باشد.
از سوی دیگر، با دقت در برخی از روایات باب صبر می‌توان دریافت که در بسیاری از آنها نیز به پایان شیرین صبر توجه شده است. برای روشن شدن مطلب بهتر است به چند نمونه از این روایات توجه کنیم:
الْجَنَّةُ مَحْفُوفَةٌ بِالْمَكَارِهِ وَ الصَّبْرِ، فَمَنْ صَبَرَ عَلی الْمَكَارِهِ فِی الدُّنْیَا، دَخَلَ الْجَنَّةَ؛ وَ جَهَنَّمُ مَحْفُوفَةٌ بِاللَّذَّاتِ وَ الشَّهَوَاتِ، فَمَنْ أَعْطی‏ نَفْسَهُ لَذَّتَهَا وَ شَهْوَتَهَا، دَخَلَ النَّارَ؛۵

1.. در توضیح کلمه شنآن آمده است: «الشناءة کالشناعة: البغض، و المراد هنا قباحتها فی نظر عقله و إن مال طبعه إلیها» (مرآة العقول، ج۱۱، ص۳۶۶).

2.. سوره رعد، آیه۲۴.

3.. سوره نحل، آیه۹۶.

4.. سوره انسان، آیه۱۲.

5.. به نقل از ابی‌عبدالله علیه السلام. الکافی (دار الحدیث)، ج۳، ص۲۳۱.

صفحه از 95