1. مفهوم اسم در لغت عبارت از علامت و نشانه است.۱
2. مفهوم اسم در عرف نیز به معنای «لفظ دالّ بر مسمی» است.۲
3. اسم در اصطلاح علم صرف و نحو در مقابل فعل و حرف، و به معنای کلمهای است که بنفسه بر معنایی دلالت دارد، ولی همانند فعل مقترن به زمان نیست.۳
4. اسم اصطلاح در دانش منطق در مقابل کلمه و اَدات و مقصود از کلمه، همان فعل در صرف و نحو، و مراد از ادات، حرف و منظور از اسم، همان اسم در صرف و نحو است.۴
5. اسم بر پایه اصطلاح دیگر در علم صرف و نحو در مقابل لقب و کنیه عبارت است از کلمهای (مشخصاً بنا بر اصطلاح اول یعنی اسمی) که معرفه و از میان معارف مشخصاً عَلَمی که نه مُصدَّر به اب و امّ باشد و نه دلالت بر مدح و ذمّ کند.۵
6. اسم بر پایه اصطلاح دیگر در علم صرف و نحو در مقابل اعم از اسم ذات و اسم معناست؛ یعنی در مواردی بر ذات قائم بذاته (اسم ذات) دلالت دارد؛ مانند: انسان، زید و... و در مواردی دیگر دلالت بر معنای قائم بغیره (اسم معنا) دلالت دارد؛ مانند: ضرب، کتابت و...
صفت، در مقابل این دو، بر ذاتی که متّصف به معنا و دارای یک ویژگی خاصّ است، دلالت دارد؛ مانند: ضارب، کاتب و... و همواره با وزن خاصی همراه است؛ مانند: اسم فاعل، اسم مفعول، صفت مشبهه، صیغه مبالغه و اسم تفضیل.۶
7. اسم خدا در مقابل افعال و صفات خدا؛ در علم کلام، اصطلاح اسم در برابر صفات و افعال کاربرد دارد؛ با این توضیح که اموری که به خداوند متعال نسبت داده میشود، یا فعل است، مانند: خلق؛ و یا صفت است، مانند حیات؛ و یا اسم، که از فعل یا صفت به صورت توصیفی ساخته شده و بر خداوند متعال اطلاق میگردد؛ مانند: خالق وحی. «ایجی» در این باره به صراحت اظهار میدارد که مقصود از سخن در باره اسمای الهی، سخن در باره اسم‌ها و اعلامی که در لغت گوناگون بر اشیا گذاشته
1.. القاموس المحیط، ج۴، ص۳۴۴؛ لسان العرب، ج۱۴، ص۴۰۱؛ تاج العروس من جواهر القاموس، ج۱۰، ص۱۸۳؛ البیان فی تفسیر القرآن، ص۴۲۴.
2.. المیزان فی تفسیر القرآن، ج۱، ص۱۷.
3.. شرح الرضی علی الکافیة، ج۱، ص۲۷ - ۳۰.
4.. المنطق، ص۶۳ - ۶۴.
5.. شرح ابن عقیل، ج۱، ص۱۱۹؛ شرح الرضی علی الکافیة، ج۳، ص۲۶۵.
6.. شرح الرضی علی الکافیة، ج۲، ص۱۴۴، ۳۰۰، ۳۹۴ و ۶۴۶؛ شرح شافیة ابن الحاجب، ج۱، ص۱۹۹؛ ج۲، ص۱۱۷ و ۱۵۴؛ ج۳، ص۸۶، ۱۳۶.
