میشود، نیست؛ بلکه محلّ نزاع در باره اسمایی است که از صفات و افعال اخذ میشود.۱
8. اسم به عنوان وجود تکوینی عینی غیر از اسمای الهی: این دیدگاه قایل است که تمامی موجودات به لحاظ دلالت بر حق، اسم حقّ هستند و وجودهای تکوینی خاصّ (انسان) کامل، شخص رسول اکرم صلی الله علیه وآله و اهل بیت علیه السلام اسم اعظم الهی هستند.۲
9. در اصطلاح حکمت متعالیه و عرفان نظری، اسم به عنوان یک امر عینی در برابر ذات، صفت و فعل الهی قرار میگیرد.۳ توضیح بیشتر این اصطلاح و تفاوت اسم با صفت در ادامه ذکر میگردد.
تفاوت مفهوم اسم وصفت
در اصطلاح حکمت متعالیه و عرفان نظری، اسم به عنوان یک امر عینی در برابر ذات، صفت و فعل الهی قرار میگیرد؛ مانند حقیقت خارجی عالِم و قادِر که عبارت است از ذات خداوند با توجّه به صفت علم و قدرت او. و بر این اساس، الفاظ عالِم و قادِر و... اسمای اسماء خواهند بود. این حقیقت در جای جای کتابهای فلسفی _ که با رویکرد حکمت متعالیه نگاشته شده _ جلوه‌گر است. حکیم الهی، صدر المتألّهین اصطلاح عارفان در این باره را چنین بیان میکند که مراد از اسماء در اصطلاح عارفان، الفاظ عالِم و قادِر و غیر آن نیست، بلکه این‌ها در اصطلاح آنان اسمای اسماء هستند.۴ هم او در جای دیگر اظهار میکند که اسم نزد عارفان عبارت از ذات الهی با اعتبار صفتی از صفات یا تجلی‌ای از تجلّیات است و اسمای لفظی، اسمای اسماء هستند.۵ هم او در جای دیگر میگوید که اسم عبارت از ذات با اعتبار صفتی از صفات است؛ خواه کلی باشد یا جزئی.۶ همچنین، در الشواهد الربوبیة اظهار میدارد که عارفان تصریح کردهاند که اسم عبارت است از ذات با
1.. المواقف، ج۳، ص۳۱۳؛ شرح المواقف، ج۸، ص۲۱۰.
2.. الکافی، ج۱، ص۱۴۳؛ شرح أصول الکافی، ج۴، ص۱۵۶ و ۱۵۷؛ الوافی، ج۱، ص۴۹۱؛ تعلیقه بر محیی الدین ابن عربی، ص۸۵ و ۱۷۶؛ شرح فصوص الحکم، ص۱۳۱ و ۱۶۱؛ حواشی بر قیصری، ص۱۶۳؛ شرح فصوص الحکم، ص۱۷۷.
3.. الحکمة المتعالیة فی الأسفار العقلیة الأربعة، ج۸، ص۲۸۰؛ ج۷، ص۳۱۵ و ج۷، ص۳۱۵؛ الشواهد الربوبیة فی المناهج السلوکیة، ص۴۴؛ تفسیر ابن عربی، ج۱، ص۳۱ و ۲۷۰ و ۴۲۶؛ ج۲، ص۱۶ و ۳۷۱ و ۴۱۶؛ شرح فصوص الحکم قیصری، ص۶۴۰، ۶۵۵، ۷۰۲، ۷۰۷، ۱۰۲۴.
4.. الحکمة المتعالیة فی الأسفار العقلیة الأربعة، ج۸، ص۲۸۰.
5.. همان، ج۷، ص۳۱۵.
6.. همان، ج۷، ص۳۱۳.
