توضیح آن که: وجود خداوند متعال وجودی بسیط و یکتایی بی‌همتاست، ولی عقل به لحاظ نقص خود، هنگام توجّه به ساحت مقدّس او، از دیدگاه‏های مختلف به او توجّه می‏کند تا به وسیله تحلیل عقلی، به شناخت نسبی حضرت حقّ نایل گردد. بر اساس یک تحلیل عقلی کلی وقتی به وجود و اطوار و آثار وجودی حضرت حقّ نظر می‏کنیم، به این نتیجه می‏رسیم که خداوند متعال، دارای «ذات»، «صفات» «اسما» و «افعال» است:
الف) ذات، که عبارت است از اصل وجود حضرت حقّ، که منشأ همه کمالات (اعم از صفات، اسما و افعال) است.
ب) صفات، که عبارت‌اند از کمال‏های وجودی حضرت حقّ که از تشعشعات نور وجود هستند و افعال الهی از آنها سرچشمه می‏گیرد؛ مانند: علم، قدرت، حیات و...
ج) اسماء که عبارت‌اند از «ذات با لحاظ کمال و صفت وجودی خاصّ» و در واقع، تصویر بُعدی از ابعاد وجودی حضرت حق. تفاوت آنها با صفات در این نکته است که در صفات، تنها صفات و کمالات حضرت حق منظور است، ولی در اسماء، صفات و کمالات حضرت حق با ملاحظه ذات؛ برای نمونه، عالم و قادر اسم و علم و قدرت، صفت هستند؛ زیرا در عالم و قادر، ذات (که ضمیر «هو» است) مقصود است، ولی در علم و قدرت، هیچ نظری به ذات نیست.
د) افعال، که عبارت از آثار وجود حضرت حقّ است و طی یک نظر تحلیلی، با سیر نزولی از ذات، اسما و صفات سرچشمه می‏گیرد و با سیر صعودی، به صفات، اسما و ذات الهی باز می‏گردد.
بر اساس این تحلیل، می‏توانیم جایگاه اسمای الهی را به طور دقیق در شؤون وجودی حضرت حقّ جست و جو کنیم و تعریف جامع و مانع از اسم و مفهوم اصطلاحی آن ارائه دهیم و بگوییم: «اسم عبارت است از ذات حضرت حقّ با لحاظ صفت و کمال وجودی خاصّ». لیکن نکته‏ای که ممکن است هنگام توجه به مفهوم اسم عینی مورد غفلت قرار گیرد، آن است که صرف این مفهوم «ذات با ملاحظه صفتی از صفات» اسم عینی نیست، بلکه واقعیّت خارجی آن اسم عینی است.

دیدگاه‏ها در تعیین اسم اعظم

دیدگاه‏ها در تعیین اسم اعظم به چند دسته تقسیم می‏گردد که عبارت‌اند از: