التوحيد (للصدوق)
موضوع كتاب، روايات حضرت رسول خدا( ص) و ائمه معصومين( ع)، پيرامون توحيد و شناخت ذات و صفات و اسما و افعال خداوند متعال و ديگر مباحث مهم كلامى است.
معرفى اجمالى
كتاب« التوحيد» به زبان عربى، از شيخ صدوق، ابو جعفر، محمد بن على بن حسين بن بابويه قمى( ۳۰۵- ۳۸۱ ق)، از چهرههاى برجسته فقها و روات شيعه در قرن چهارم هجرى است.
اين كتاب، مشهور به« توحيد صدوق» يا« توحيد ابن بابويه» است.
موضوع كتاب، روايات حضرت رسول خدا( ص) و ائمه معصومين( ع)، پيرامون توحيد و شناخت ذات و صفات و اسما و افعال خداوند متعال و ديگر مباحث مهم كلامى است.
اين كتاب، در شناخت خداوند متعال و معرفى ديدگاه شيعه در باره مباحث توحيد، كتابى ارزشمند است و پيوسته مورد توجه علما و فقهاى شيعه قرار داشته و از معتبرترين اصول روايى شيعه به شمار مىآيد و روايات آن نيز در بسيارى از مجموعههاى روايى شيعه، مانند بحار الانوار آمده و به آنها استناد شده است.
شيخ صدوق، در باره انگيزه نگارش اين كتاب مىگويد:« امرى كه موجب گشت تا اين كتاب را به رشته تحرير درآورم، اين بود كه ديدم برخى از مخالفين به علماى شيعه نسبت تشبيه و جبر مىدهند.
دليل آن هم رواياتى بود كه در كتابهاى شيعه ديده بودند و با ناآگاهى از معانى و تفسير آنها، معنايى غلط براى آن بيان مىكردند و با اين كار چهره مذهب ما را در برابر مردم زشت و ناپسند نشان مىدادند.
من هم با قصد قربت به درگاه الهى، اقدام به نگارش اين كتاب در توحيد و نفى تشبيه و جبر نمودم.»
ساختار
اين كتاب، شامل ۵۸۳ حديث است كه در ۶۷ باب توسط مؤلف تنظيم شدهاند.
گزارش محتوا
توحيد صدوق، شامل رواياتى است از اهل بيت عصمت و طهارت در باره توحيد و مباحث مربوط به آن، مانند:
پاداش يكتاپرستان و عرفا، يكتاپرستى و نفى تشبيه، معناى واحد، توحيد و موحد، معناى«قُل هوَ اللّه أحَد»،اثبات جسم و صورت نداشتن خداوند، روايات در باره ديدن خداوند، قدرت، صفات ذات و صفات افعال، تفسير«كل شيء هالك إلا وجهه»،تفسير«و الأرض جميعا قبضته»،نفى زمان و مكان و حركت از خداوند متعال، اسماء الله، اثبات حدوث عالم و مباحث مفيد و مهم فراوان ديگر.
وضعيت كتاب
شرحهاى متعددى بر اين كتاب نگاشته شده، مانند:
۱. شرح حكيم عارف، قاضى محمد سعيد قمى، شاگرد فيض كاشانى كه در سال ۱۰۹۹، به رشته تحرير درآمده است.
۲. شرح امير محمد على نائب الصدارة كه آن را در شهر مقدس قم نوشته است.
۳. شرح فارسى مولى محمد باقر سبزوارى، درگذشته به سال ۱۰۹۰ ق.
نسخه شناسى
۱. نسخهاى به خط اسماعيل بن شيخ ابراهيم كه تاريخ نگارش آن ۱۰۷۳ ق، است.
۲. نسخهاى در كتابخانه حضرت امام امير المؤمنين، على( ع)، در نجف اشرف، به خط موسى حسين مدرس كه تاريخ نگارش آن، ۱۰۸۳ ق، مىباشد.
۳. نسخه تصحيح شدهاى كه نگارش قرن ۱۱ ق، است و بر آن حواشى مختصر و مطالبى به خط محدث نورى ديده مىشود.
