احمد بن محمّد بن عیسی اشعری(قبل از 190 ـ حدود 300 ق)

پدران وی در زمان حاکمیت حَجّاج بن یوسف ثقفی، از ترس وی به شهر قم پناه آوردند. با توجّه به ملاقات وی با امام رضا(ع) و روایتش از حماد بن عیسی و صفوان بن یحیی، او متولد قبل از سال ۱۹۰ ق است[۱] از امام رضا(ص) حدیثی نقل نکرده است.[۲] تا سال ۲۸۰ ق [۳] زنده بوده و به نقلی تا حدود سال ۳۰۰ ق زنده بوده است.[۴]

مکانت حدیثی

علمای علم رجال او را از بزرگان اهل قم، استاد و رئیس و فقیه بدون رقیب دانسته اند که با حاکمان قم، رفت وآمد داشت و به محضر سه امام (امام رضا، امام جواد و امام هادی(ع)) رسیده است.[۵] علمای اهل سنّت نیز از او به بزرگی یاد کرده اند.[۶] اشعری، از راویانی است که از مشایخ فراوان، نقل روایت کرده است. استادان وی در کتب اربعه، حدود ۱۶۰ نفرند[۷] که ازجمله آن ها ابن ابی عُمَیر، بَزَنطی، ابن فضّال، حمّاد بن عیسی، صفوان بن یحیی و حسین بن سعید اهوازی بوده اند. راویان بسیاری نیز همانند ابوعلی اشعری، سعد بن عبد اللّٰه، عبد اللّٰه بن جعفر حِمیری، محمّد بن حسن صفّار و محمّد بن یحیی عطّار، از وی روایت کرده اند.[۸]

احادیث و آثار

احادیث وی در موضوعات مختلف فقهی، اخلاقی، اعتقادی و تاریخی است و نام او در کتب اربعه، در ۹ هزار و ۶۴۴ سند واقع شده است.[۹] اشعری، کتاب هایی در حوزه های مختلف علوم اسلامی، تألیف و تدوین کرده است. کتابی که از وی باقی مانده، کتاب النوادر اوست. فهرست نگاران، دوازده کتاب او را فهرست کرده اند.[۱۰] شیخ طوسی، در شرح حال محمّد بن ابی عُمَیر می نویسد: «احمّد بن محمّد بن عیسی، صد کتاب از رجال اصحاب امام صادق(ع) را به واسطه ابن ابی عُمَیر، نقل کرده است».[۱۱]


[۱] . الموسوعة الرجالیة: ج۱ ص۳۵۱.

[۲] . رجال النجاشی: ج۱ ص۲۱۷ ش۱۹۶.

[۳] . هنگام فوت احمد بن محمّد بن خالد برقی (م ۲۷۴ یا ۲۸۰ ق)، زنده و در تشییع جنازه اش با پای برهنه حاضر شده است. (ر.ک: خلاصة الأقوال: ص۱۴ ش۷ ومعجم رجال الحدیث: ج۲ ص۳۱۵ ش۸۹۸).

[۴] . لسان المیزان: ج۱ ص۲۶۰ ش۸۰۷.

[۵] . رجال النجاشی: ج۱ ص۲۱۷ ش۱۹۸، الفهرست، طوسی: ص۶۸ ش۷۵.

[۶] . لسان المیزان: ج۱ ص۲۶۰ ش۸۰۷، الفهرست، ابن ندیم: ص۳۷۰.

[۷] . معجم رجال الحدیث: ج۲ ص۳۰۱- ۳۰۳ ش۸۹۸.

[۸] . همان.

[۹] . همان.

[۱۰] . رجال النجاشی: ص۲۱۷ و ۲۱۸ ش۱۹۶، الفهرست، طوسی: ص۶۹ ش۷۵.

[۱۱] . الفهرست، طوسی: ص۲۱۸ ش۶۱۷.