كمال الدين و تمام النعمة
كمال الدين و تمام النعمة»، معروف به اكمال الدين صدوق، تأليف شيخ صدوق( ره)، به زبان عربى و در موضوع غيبت و ظهور امام زمان( عج) است.
معرفى اجمالى
« كمال الدين و تمام النعمة»، معروف به اكمال الدين صدوق، تأليف شيخ صدوق( ره)، به زبان عربى و در موضوع غيبت و ظهور امام زمان( عج) است.
شيخ صدوق، انگيزه خود را از نگارش اين كتاب، اينگونه بيان مىفرمايد:« بعد از سفر به مشهد مقدس و زيارت علي بن موسي الرضا( ع)، به نيشابور رفتم؛ در آنجا، شيعيانى كه به ديدن من مىآمدند، شبهاتى را در باره امام زمان( ع) مطرح كردند كه من هم سعى فراوانى در حل آن شبهات نمودم، تا آنكه به قم آمدم؛ در آنجا نيز شيخ نجم الدين، ابو سعيد، محمد بن حسن بن محمد بن احمد بن على بن صلت قمى به ديدارم آمد؛ او، نيز از من درخواست نگارش كتابى در اين باره داشت و من هم به ايشان وعده اجابت دادم، تا آنكه شبى، امام زمان( ع) را در خواب ديدم؛ آن حضرت، به من فرمود:« چرا كتابى در باره غيبت نمىنويسى تا خداوند به وسيله آن، حوائجت را برآورده سازد؟» عرض كردم:« اى فرزند رسول خدا! من در اين باره چند كتاب نوشتهام». آن حضرت، فرمود:« اينك، كتابى بنويس و در آن، به غيبتهاى پيامبران الهى اشاره كن». پس از آن، از خواب بيدار شدم و بر آن شدم تا اين كتاب را به نگارش درآورم.
اين كتاب، از قديمىترين و معتبرترين منابع روايى شيعه در باره امام زمان( ع) مىباشد.
ساختار
اين كتاب، مشتمل بر ۶۳ باب است.
گزارش محتوا
شيخ صدوق، در اين كتاب، بسيارى از مباحث اعتقادى شيعه را در باره امام زمان مطرح نموده است و نمونههاى فراوانى از غيبت پيامبران الهى را آورده و به بررسى كامل امامت حضرت مهدى( ع)، تولد ايشان، روايات پيامبر و ائمه( ع)، در باره ظهور آن حضرت، كسانى كه به خدمت آن حضرت رسيدهاند و شرايط دوران ظهور ايشان و موضوعاتى از قبيل اينكه آفرينش حجت خدا قبل از آفرينش ديگر انسانها بوده است، فقط خداوند حق انتخاب خليفه و جانشين خود را دارد، اثبات غيبت و حكمت آن، جوابهاى ابن قبه، نامههاى آن حضرت، علامات ظهور، ثواب انتظار و... پرداخته است.
اهميت ويژه اين كتاب، در نقل اقوال عالم بزرگ شيعى دوره غيبت صغرى؛ يعنى ابو جعفر، محمد بن عبد الرحمن بن قبه رازى( متوفاى قبل از ۳۱۹ ق) است. دانستههاى ما در باره اين عالم شيعى، محدود به نكاتى است كه ابن نديم و نجاشى آوردهاند و ديگر عالمان رجالى، نكته چندانى به نكات ايشان نيفزودهاند. به گفته نجاشى، ابن قبه، نخست از معتزليان بوده و سپس به تشيع گرويده است.
از ديگر ويژگىهاى اين كتاب، نقل برخى ازتوقيعات صادر شده از ناحيه مقدسه است. شيخ صدوق برخى از مطالب اين بخش را از متون كهنتر و گاه به نحو شفاهى از برخى مرتبطان با نواب اربعه نقل كرده است.
وضعيت كتاب
كمال الدين، به زبان عربي، در دو جلد، با تحقيق استاد، علي اكبر غفاري، توسط انتشارات دار الكتب الاسلامية قم، در سال ۱۳۹۵ ق، چاپ شده است.
نسخه حاضر در برنامه، توسط آقاى محمد باقر كمرهاى به فارسى ترجمه و در دو جلد( ج اول ۴۵۲ صفحه و ج دوم ۴۰۰ صفحه)، در قطع وزيرى، با جلد گالينگور، توسط انتشارات اسلامية تهران، منتشر شده است.
نسخه شناسى
۱. نسخه خطى كتابخانه مركزى دانشگاه كه در تاريخ ۱۰۶۰ ق با خط نسخ خوب نوشته شده است و تصحيح و مقابله شده است.
۲. نسخه خطى مصحح ديگر كه در تاريخ ۱۰۷۷ ق به امضاى أبو طالب الحسينى، نوشته شده است و با دقت، تصحيح و مقابله شده است. اين نسخه، در كتابخانه آية الله، سيد شهاب الدين مرعشى نگهدارى مىشود. كتابت اين نسخه، در سال ۱۰۸۱ ق، پايان يافته است.
۳. نسخه خطى كه در تاريخ ۱۰۵۱ ق، نوشته شده است و در كتابخانه شخصى ثقة الاسلام، آقاى سيد محمّد على صدر الحفاظ، آستانه مقدس حضرت عبد العظيم( ع) موجود است.
منابع مقاله
۱. رحمتى، محمد كاظم، چند نكته در باره كتاب كمال الدين و تمام النعمة شيخ صدوق، كتاب ماه دين، شهريور ۱۳۸۳، شماره ۸۳- ۸۴.
۲. محمد رضا ضميري، كتابشناسي تفصيلي مذاهب اسلامي، ص ۲۷۰- ۲۷۱.
۳. مقدمه محمد باقر كمرهاى( مترجم).
