يكى نظام اخلاقى كانت است كه بر تكليف استوار است و معيار درستى عمل را مطابقت با تكليف و به انگيزه تكليف مى داند. نظام اخلاقى ديگر، معيار درستى فعل اخلاقى را بيشترين فايده اى مى داند كه به بار مى آورد و در نتيجه آن فعلى را اخلاقى مى داند كه بيشترين فايده را براى بيشترين كسان در پى داشته باشد. نظام اخلاقى نخست، تكليف گرا و ديگرى نتيجه گرا ناميده مى شود. ليكن هر دوى اين نظام ها خواسته و ناخواسته، قاعده زرين را مبناى عمل خود قرار داده اند. كانت كه روشن ترين تقرير را از نظام اخلاقى تكليف گرا به دست داده، در واقع به گفته جيمز ريچلز، به بسط قاعده زرين پرداخته است. ۱ از نظر كانت آن فعلى اخلاقى است كه بتواند از آزمونى سرفراز بيرون آيد كه «قانون عام» نام دارد؛ يعنى هر كسى هنگامى كه اقدام به كارى مى كند بايد، تنها بر پايه اى رفتار كند كه در عين حال بخواهد رفتارش قانونى عام براى همگان باشد و خودش را نيز فراگيرد. ۲
اين آزمون و ضرورت تعميم پذير بودن فعل اخلاقى، تعبير ديگرى است از قاعده زرين. ۳
جان استوارت ميل، به صراحت، آرمان نظام اخلاقى خود را با قاعده زرين يكى مى داند. وى ـ كه روشن ترين روايت از نظام اخلاقى نتيجه گرا را به نام سودمندى گروى در كتابى به همين نام به دست داده ـ آشكارا تأكيد مى كند كه قاعده زرين در واقع كمال و آرمان اخلاقى سودمندى گروى است، به نوشته وى:
در قاعده زرين عيساى ناصرى، روح كامل اخلاق سودمندى را مى خوانيم. رفتار به گونه اى كه شخص دوست دارد با وى شود و همسايه خود را مانند خويش دوست داشتن، آرمان اخلاقى سودمندى گرا را تشكيل مى دهد. ۴
در واقع كليت گرايى در اخلاق و تلاش در جهت وضع قاعده اى عام، به نحوى سر از قاعده زرين در مى آورد و روايتى از آن به شمار مى رود. ۵
امروزه نيز كه بر اثر فروريختن مرزهاى مختلف، عملاً همه جهان، به تعبير مك لوهان، دهكده اى جهانى شده و به تعبير زنجانى: «زمين حكم يك خانه را گرفته»، ۶ اهميت اين قاعده آشكارتر گشته است؛ زيرا انسان هايى با ديدگاه هاى مختلف ناگزير از زندگى با يكديگر و تعامل با هم هستند و چنين همزيستى نيازمند اخلاقيات مشتركى است و اين اخلاقيات مشترك بايد ريشه مشتركى داشته باشد و به نظر مى رسد كه بهترين اصل مشترك، همين قاعده زرين باشد. به همين سبب، چهارمين ماده از پيش نويس اعلاميه پارلمان اديان جهانى درباره مسؤوليت هاى انسانى اعلام مى دارد كه:
همه مردم برخوردار از نعمت وجدان و خرد بايد در برابر يكايك و همگان پذيراى مسؤوليت
1.The Elements Of Moral Philosophy ,James Rachels, p. ۱۲۶.
2.بنياد مابعد الطبيعه اخلاق، ص۲۷ و ۶۰ .
3.Being Good: A short introduction to ethics, p. ۱۱۷.
4.Utilitarianism, J. S. Mill, edited by Roger Crisp, p.۶۴.
5.Routledge Encyclopedia of philosophy, General Editor Edward Craig, V.۹, P.۵۳۷.
6.كيمياى سعادت، ص۲۳۹.
