قسيم و رقيب يكديگر به شمار روند، مكمل يكديگر هستند و مى توان از منظر ديندارانه گفت خداوند تعقل و تفكر اخلاقى را در نهاد انسان سرشته است و با پيامبر باطنى يا عقل او را به چنين قاعده اى رهنمون ساخته و در عين حال از طريق عقول خارجى يا پيامبران الهى وحى خود را فرو فرستاده و اين قاعده را به آنان يادآور شده است. اين جاست كه در عين پذيرش سرشت اخلاقى بايد به اهميت تعليمات وحيانى در رفتار اخلاقى توجه داشت. در واقع، همان گونه كه گرين استدلال مى كند، ، همه اديان، به رغم تعلق به سنت هاى گوناگون، در دادن چشم انداز مشتركى به پيروان خود كه مى توان آن را ديدگاه اخلاقى ^۱ ناميد، اشتراك دارند. ^۲ حال بايد ديد كه در سنت دينى اسلامى اين قاعده چه جايگاهى دارد.

قاعده زرين در احاديث

منطقى است كه بتوان روايت هايى از اين قاعده را در اسلام يافت و كاربست آن را مشاهده كرد؛ ليكن حتى قبل از ظهور اسلام، اشاراتى به اين قاعده در فرهنگ جاهلى ديده مى شود؛ براى مثال عمرو بن كلثوم، شاعر بزرگ جاهلى و صاحب يكى از معلقات، در وصيت خود به فرزندانش، به اين قاعده اشاره مى كند:
من سَبَّ سُبَّ فكفُّوا عن الشتم فإنه أسلم لأعراضكم... و لا خير فيمن لا يغار لغيره كما يغار لنفسه؛ ^۳ هر كه دشنام دهد، دشنامش دهند، پسْ از دشنام دادن باز ايستيد كه عِرض شما را نيك تر نگه مى دارد ... و خيرى نيست در كسى كه آن گونه كه براى خود غيرت مى ورزد، براى ديگرى غيرت نمى ورزد.
قرآن كريم اين آرمان و قاعده سرشته در نهاد انسان را مبناى كار خود قرار داد و در آيات گوناگونى بر اساس آن استدلال كرد و گاه درستى آن را مفروض گرفته و با به گواهى خواندن وجدان هاى آزاده پرسيد:
«هَلْ جَزَآءُ الْاءِحْسَـنِ إِلَا الْاءِحْسَـنُ» . ^۴
و گاه بر اساس آن فرمان به بخشش داد و باز فرمود:
«وَ لْيَعْفُواْ وَلْيَصْفَحُواْ أَلَا تُحِبُّونَ أَن يَغْفِرَ اللَّهُ لَكُمْ» . ^۵
در اين آيه به گونه اى ظريف به قاعده زرين اشاره شده است؛ يعنى همان گونه كه شما دوست